«Ο ΠΟΛΙΟΥΧΟΣ ΜΑΣ»

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΑΤΑΡΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΕΝΟΡΙΑΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΕΟΤΗΤΟΣ

Ι. ΝΑΟΥ ΑΓ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ
ΠΟΛΙΟΥΧΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΤΕΥΧΟΣ 37

ο ΜΑΡΤΙΟΥ - ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2022

Λόγοι Αγίων πατέρων περί ταπείνωσης
«Ταπείνωσις, Χριστοῦ μίμησις». – Μέγας Βασίλειος
«Μητέρα τῆς πηγῆς εἶναι ἡ ἄβυσσος τῶν ὑδάτων· πηγὴ δὲ τῆς
διακρίσεως ἡ ταπείνωσις». – Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης
«Οὐδὲν ταπεινοφροσύνης ἴσον». – Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος
«Ἡ μὲν μετάνοια μᾶς ἀνεγείρει, τὸ πένθος κρούει τὴν πύλη τοῦ οὐρανοῦ,
ἡ δὲ ὁσία ταπείνωση τὴν ἀνοίγει». –Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης
«Στοὺς ταπεινοὺς ἀποκαλύπτονται τὰ μυστήρια τοῦ Θεοῦ». – Ἰσαὰκ ὁ
Σύρος
«Χωρὶς τὴν ταπείνωση τὸ πᾶν εἶναι μηδέν. Μὲ τὴν ταπείνωση τὸ μηδὲν
γίνεται πᾶν». – Μέγας Βασίλειος
«Ὅταν λέω ταπεινοφροσύνη δὲν ἐννοῶ αὐτὴν στὰ λόγια ποὺ τὴν
προσφέρει ἡ γλώσσα, ἀλλὰ αὐτὴν ποὺ βρίσκεται στὴν σκέψη, στὴν ψυχή,
στὴν συνείδηση ποὺ μόνο ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ τὴν δεῖ. Ἀρκεῖ αὐτὴ καὶ μόνο
ἡ ἀρετή, ἔστω κι ἂν καμμία ἄλλη δὲν ὑπάρχει γιὰ νὰ κάνει σπλαχνικὸ τὸν
Κύριο». – Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος
«Ἡ ταπείνωση εἶναι δωρεὰ ἄνωθεν παρεχόμενη». – Ἅγιος Γρηγόριος ὁ
Σιναΐτης
«Κάθε τόπος μπορεῖ νὰ γίνει τόπος Ἀνάστασης. Φτάνει νὰ ζεῖς τὴν
Ταπείνωση τοῦ Χριστοῦ». – Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος

2

«Ὅπως ἡ σκιὰ ἀκολουθεῖ τὸ σῶμα, ἔτσι καὶ τὴν ταπεινοφροσύνη τὴν
ἀκολουθεῖ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι ἡ στολὴ τῆς
θεότητας. Ἐπειδὴ ὁ Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ Πατέρα, ποὺ ἔγινε
ἄνθρωπος ἐπάνω στὴ γῆ, αὐτὴν ντύθηκε καὶ ἔζησε μαζί μας». – Ἰσαὰκ ὁ
Σύρος
«Ἡ τέλεια ταπείνωση εἶναι τὸ νὰ ἀποδίδεις κάθε ἐπιτυχία σου καὶ
κατόρθωμά σου στὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἦταν ἡ τέλεια ταπείνωση ποὺ
εἶχαν οἱ ἅγιοι». – Ἀββᾶς Δωρόθεος
«Ἀγωνιστεῖτε νὰ ἀποκτήσετε τὴν ταπείνωση. Εἶναι εὐωδία καὶ ἔνδυμα
Χριστοῦ. Γιὰ χάρη της ὅλα θὰ τὰ συγχωρήσει ὁ Θεός. Δὲ θὰ ἐξετάσει τὶς
ἐλλείψεις ποὺ ἔχει ὁ ἀγώνας μας. Ἐνῷ χωρὶς ταπείνωση, καμία ἄσκηση
δὲ θὰ μᾶς βοηθήσει. Μὲ τὸ ταπεινὸ φρόνημα μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ
σωθεῖ. Χωρὶς αὐτὸ τὸ εἰσιτήριο, δὲ θὰ μᾶς ἐπιτρέψει μὰ μποῦμε στὸν
παράδεισο ποὺ εἶναι γεμάτος ἀπὸ ταπεινούς». – Ἅγιος Θεοφάνης ὁ
Ἔγκλειστος
Θεμέλιο τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς εἶναι ἡ ταπείνωση. Ὅσα κι ἂν κτίσεις
καὶ ἐλεημοσύνη καὶ προσευχὲς καὶ νηστεῖες καὶ ὁποιαδήποτε ἄλλη
ἀρετή, ἂν δὲ βάλεις πρῶτα ὡς θεμέλιο αὐτή, ματαιοπονεῖς καὶ ὅλα ὅσα
χτίζεις θὰ γκρεμιστοῦν εὔκολα, ὅπως ἔπεσε τὸ σπίτι ἐκεῖνο, ποὺ εἶχε
οἰκοδομηθεῖ στὴν ἄμμο. Δὲν ὑπάρχει κανένα, μὰ κανένα ἀπὸ τὰ
κατορθώματά μας, ποὺ δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τὴν ταπεινοφροσύνη, γιὰ νὰ
μπορέσει νὰ σταθεῖ. Ποιὸ θέλεις νὰ ἀναφέρουμε; Τὴ σωφροσύνη, τὴν
περιφρόνηση τῶν χρημάτων, τὸ καθετί, ὅλα ἀποδεικνύονται ἀκάθαρτα
καὶ θεομίσητα καὶ ἀηδῆ χωρὶς ταπείνωση. Γι’ αὐτὸ εἶναι ἀπαραίτητο νὰ
τὴν ἔχουμε πάντοτε μαζί μας καὶ στὰ λόγια μας καὶ στὰ ἔργα μας καὶ στὶς
σκέψεις μας καὶ πάνω στὴν ταπείνωση νὰ χτίζουμε ὅλη μας τὴ ζωή». –
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος
«Ἡ ταπεινοφροσύνη ἔβαλε τὸν τελώνη πάνω ἀπὸ Φαρισαῖο. Ἡ
ὑπερηφάνεια νίκησε καὶ τὶς ἀσώματες δυνάμεις καὶ τὶς ἔκανε διαβολικές.
Ἡ ταπεινοφροσύνη καὶ ἡ ἀναγνώριση τῶν ἁμαρτημάτων ἔβαλε στὸν
παράδεισο τὸν ληστὴ πιὸ μπροστὰ ἀπὸ τοὺς Ἀποστόλους. Ἂν λοιπόν
αὐτοὶ ποὺ ὁμολογοῦν τὰ ἁμαρτήματά τους ἀποκτοῦν τόση παρρησία, οἱ

3

ἄλλοι ποὺ βλέπουν στὸν ἑαυτὸ τους τόσα ἀγαθὰ καὶ παρ’ ὅλα αὐτὰ
διατηροῦν ταπεινὴ τὴν ψυχή τους, πόσα στεφάνια θὰ πετύχουν;». –
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος
«Ὅταν εἴμαστε ἀνίκανοι νὰ ἀναρριχηθοῦμε στὶς βουνοκορφὲς τῆς
ἀρετῆς, ἐκεῖνο ποὺ πρέπει νὰ κάνουμε εἶναι νὰ κατέβουμε τουλάχιστον
στὸ φαράγγι τῆς ταπείνωσης. Ἡ ταπείνωση εἶναι ὁ πιὸ σίγουρος
μεσολαβητής μας μπροστὰ στὸ θρόνο τοῦ Κυρίου. Τὸ ταπεινὸ φρόνημα
καὶ ἡ αὐτομεμψία εἶναι ποὺ θὰ κάνουν τοὺς ἔσχατους νὰ γίνουν
πρῶτοι». – Στάρετς Μακάριος
«Ἡ ἁγία ταπείνωση εἶναι ἕνας μεγάλος θησαυρός, ἀνέκφραστος πλοῦτος,
δωρεὰ τοῦ Χριστοῦ ποὺ εἶναι ὁ μοναδικὸς πράος καὶ ταπεινὸς στὴν
καρδιά. Εἶναι ἡ μοναδικὴ ἀρετὴ ποὺ δὲν μποροῦν νὰ τὴ μιμηθοῦν οἱ
δαίμονες. Εἶναι ἡ πύλη τῆς Οὐράνιας Βασιλείας ποὺ εἰσάγει σ’ αὐτὴν
ὅσους τὴν πλησιάζουν». – Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης
«Οἱ ταπεινοὶ ἄνθρωποι ζοῦν συνεχῶς μὲ τὴ συναίσθηση καὶ τὸ χρέος τῶν
ἁμαρτιῶν τους. Ὅσο περισσότερο αὐξάνουν οἱ δωρεὲς τοῦ Θεοῦ στοὺς
ἀνθρώπους, τόσο περισσότερο ταπεινώνουν τὸν ἑαυτό τους μὲ τὴ σκέψη
ὅτι εἶναι ἀνάξιοι γιὰ ἕναν τέτοιο πλοῦτο». – Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης
«Ἡ ταπείνωση ἐπειδὴ ἐκ φύσεως ἀνυψώνει τὸν ἄνθρωπο καὶ ἔχει τὴν
ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ ἀφανίζει σχεδὸν ὅλα τὰ κακὰ ποὺ ὑπάρχουν μέσα
μας καὶ τὰ ὁποία μισεῖ ὁ Θεός, εἶναι δυσκολοκατόρθωτη. Καὶ μπορεῖς νὰ
βρεῖς σὲ ἕναν ἄνθρωπο μερικὴ ἐργασία πολλῶν ἀρετῶν, ἂν ὅμως
ζητήσεις καὶ μυρωδιὰ μόνο ταπεινώσεως, μόλις ποὺ θὰ τὴν βρεῖς. Γι’
αὐτὸ εἶναι ἀνάγκη νὰ ἔχουμε μεγάλη ἐπιμέλεια, ὥστε νὰ ἀποκτήσουμε
τὴν ἁγία ταπείνωση». –Ἅγιος Ἠσύχιος
«Ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ πολλὴ ταπείνωση ἐφόσον μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ
φροντίζουμε γιὰ τὴ φύλαξη τοῦ νοῦ. Ταπείνωση πρῶτα ἀπέναντι στὸ Θεὸ
καὶ ἔπειτα ἀπέναντι στοὺς ἀνθρώπους. Μὲ κάθε τρόπο καὶ ἀπὸ παντοῦ
ὀφείλουμε νὰ συντρίβουμε τὴν καρδιὰ μας, μεταχειριζόμενοι καθετί ποὺ
μᾶς ταπεινώνει. Ταπεινώνουν τὴν ψυχή μας οἱ πολλὲς εὐεργεσίες τοῦ

4

Θεοῦ σέ μας, ὅταν τὶς μετροῦμε μία- μία καὶ τὶς φέρνουμε στὸ νοῦ μας».
–Ὅσιος Φιλόθεος ὁ Σιναΐτης
«Περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλο χρειαζόμαστε τὴν ταπεινοφροσύνη γιὰ νὰ
εἴμαστε ἕτοιμοι σὲ κάθε λόγο ποὺ ἀκοῦμε νὰ λέμε, «συγχώρεσέ με».
Γιατί μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη ὅλες οἱ παγίδες τοῦ ἐχθροῦ
καταστρέφονται. Εἶναι μεγάλη ἡ ἀρετὴ τῆς ταπεινοφροσύνης, γιατί καὶ μὲ
μόνη αὐτὴ οἱ ἅγιοι μπῆκαν στὸν Παράδεισο. Ἂς ταπεινωθοῦμε λίγο καὶ
ἐμεῖς καὶ θὰ σωθοῦμε». – Ἀββᾶς Δωρόθεος
«Ὑπάρχουν δύο εἰδῶν ταπεινώσεις. Ἡ πρώτη ταπείνωση εἶναι τὸ νὰ
θεωρεῖ κανεὶς τὸν ἀδερφὸ τοῦ πιὸ συνετὸ καὶ σὲ ὅλα καλύτερο ἀπὸ
αὐτὸν καὶ τὸν ἑαυτὸ χειρότερο ἀπ’ ὅλους. Ἡ δεύτερη εἶναι νὰ ἀποδίδει
κανεὶς κάθε ἐπιτυχία του καὶ κάθε κατόρθωμά του στὴ χάρη τοῦ Θεοῦ.
Αὐτὴ εἶναι ἡ τέλεια ταπείνωση ποὺ εἶχαν οἱ ἅγιοι». –Ἀββᾶς Δωρόθεος
«Ὁ Χριστὸς μόνο τὴν ταπείνωση θέλει κι ὅλα τὰ ἄλλα θὰ τὰ κάνει ἡ Χάρη
Του». – Οσιος Πορφύριος
«Ὅπως ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι τὸ πιὸ μεγάλο ἀπὸ ὅλα τὰ πάθη, ἀφοῦ ἔριξε
τοὺς Ἀγγέλους ἀπὸ τὸν Οὐρανὸ στὴν ἄβυσσο, ἔτσι καὶ ἡ ταπεινοφροσύνη
εἶναι ἡ πιὸ μεγάλη ἀπ’ ὅλες τὶς ἀρετές. Αὐτὴ ἔχει τὴ δύναμη κι ἀπὸ τὴν
ἄβυσσο ἀκόμα ν’ ἀνεβάσει στὸν οὐρανὸ τὸν ἁμαρτωλό. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ
ὁ Κύριος μακαρίζει πρὶν ἀπ’ ὅλους τους πτωχοὺς τῷ πνεύματι». – Ἀββᾶς
Λογγίνος
«Νὰ ὑπομένεις τὴν ἐξουθένωση καὶ τὴν ταπείνωση μὲ ἀγαθὴ θέληση γιὰ
νὰ ἀποκτήσεις παρρησία στὸ Θεό. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ὑπομένει κάθε
σκληρὸ λόγο χωρὶς νὰ ἀντιμιλήσει τότε μὲ στεφάνι ἄφθαρτο
στεφανοῦται. Τελειότητα τῆς ταπεινώσεως εἶναι νὰ δέχεσαι μὲ χαρὰ
κάθε ψεύτικη παρηγοριά. Ὁ ταπεινός, ὅταν ἀδικεῖται, δὲν ταράσσεται
οὔτε ἀπολογεῖται. Δέχεται τὴ συκοφαντία σὰν ἀλήθεια καὶ δὲν φροντίζει
νὰ πείσει τοὺς ἀνθρώπους ὅτι συκοφαντήθηκε ἀλλὰ ζητᾶ συγχώρηση». –
Ἀββᾶς Ἰσαὰκ
«Γιὰ νὰ καταλάβεις πόσο σπουδαῖο ἀγαθὸ εἶναι ἡ ταπείνωση, φτιάξε μὲ
τὴν φαντασία σου δύο ἁμάξια καὶ ζεῦξε στὸ ἕνα τὴν ἀρετὴ μὲ τὴν
ὑπερηφάνεια καὶ στὸ ἄλλο τὴν ἁμαρτωλότητα μὲ τὴν ταπεινοφροσύνη.

5

Καὶ θὰ δεῖς ὅτι τὸ ζεῦγος τῆς ἁμαρτωλότητας θὰ ξεπεράσει τὴν ἀρετή. Καὶ
αὐτό, ὄχι φυσικὰ ἀπὸ τὴν δική του ἱκανότητα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν δύναμη τῆς
ταπεινοφροσύνης, ποὺ πάει μαζί της. Τὸ ἄλλο ζευγάρι πάλι θὰ
καθυστερήσει ὄχι ἀπὸ τὴν ἀδυναμία τῆς ἀρετῆς, ἀλλὰ ἀπὸ τὸ ὑπέρογκο
βάρος τῆς ὑπερηφάνειας. Διότι ὅπως ἡ ταπεινοφροσύνη μὲ τὸ μεγάλο
πνευματικὸ ὕψος νικᾶ τὴν βαρύτητα τῆς ἁμαρτίας καὶ κατορθώνει νὰ
ἀνέβει στὸν οὐρανό, ἔτσι καὶ ἡ ὑπερηφάνεια, μὲ τὸ ὑπέρογκο βάρος της,
κατορθώνει νὰ ὑπερνικήσει τὴν ἀνάλαφρη ἀρετὴ καὶ νὰ τὴν τραβήξει
πρὸς τὰ κάτω μὲ εὐκολία». – Μέγας Βασίλειος
«Προτιμότερη εἶναι ἡ πτώση μὲ ταπεινοφροσύνη, παρὰ νίκη μὲ
ὑπερηφάνεια». – Ἀπὸ τὸ Γεροντικὸ
«Προτιμῶ ἄνθρωπο ἁμαρτωλό, ποὺ ἀναγνωρίζει τὸ σφάλμα του καὶ
ταπεινώνεται, παρὰ ἐνάρετο μὲ αὐταρέσκεια». – Ἀββᾶς Σαρματίας
«Πρὶν ἀπὸ κάθε ἄλλο, ἔχουμε ἀνάγκη τὴν ταπεινοφροσύνη. Ἂς εἴμεθα
ἕτοιμοι νὰ λέμε ἀμέσως στὸν ἀδελφό μας σὲ κάθε περίσταση
«συγχώρεσέ με». Ἡ ταπεινοφροσύνη ἐξαφανίζει ὅλες τὶς παγίδες τοῦ
διαβόλου». – Ἀββᾶς Ἠσαΐας ὁ Ἀναχωρητὴς
«Ρώτησαν κάποιο Γέροντα πότε ἀποκτᾶ ὁ ἄνθρωπος ταπείνωση. – Ὅταν
θυμᾶται τὶς ἁμαρτίες τοῦ συνεχῶς, ἀποκρίθηκε». – Ἀπὸ τὸ Γεροντικὸ
«Κράτα διαρκῶς στὸ νοῦ καὶ στὴν καρδιά σου τὰ λόγια του τελώνη: «Ὁ
Θεὸς ἰλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλω» Μόνο μὲ τὴν ταπείνωση θὰ βρεῖς
σωτηρία». – Ἀββᾶς Ἀμμωνᾶς
«Εἶδα κάποτε ἁπλωμένες στὴ γῆ ὅλες τὶς παγίδες τοῦ διαβόλου καὶ
τρόμαξα. – Ποιὸς τάχα μπορεῖ νὰ τὶς ξεφύγει; Ἔλεγα ἀναστενάζοντας.
Ἄκουσα τότε μυστηριώδη φωνὴ νὰ μοῦ ἀποκρίνεται: – Ὁ ταπεινόφρων».
–Μέγας Ἀντώνιος
«Τί πρέπει νὰ κάνεις γιὰ νὰ βρεῖς τὴν σωτηρία σου; Νὰ παραδέχεσαι τὰ
σφάλματά σου μὲ συντριμμένη καρδιὰ καὶ νὰ ταπεινώνεσαι μπροστὰ στὸ
Θεό. Νὰ ὑπομένεις ἐπίσης καρτερικά τους πειρασμούς, πού σοῦ
συμβαίνουν, καὶ νὰ εἶσαι βέβαιος πὼς θὰ σωθεῖς». – Μέγας Ἀντώνιος
«Σημάδι τῆς ταπεινοφροσύνης εἶναι ὅτι, ἐνῷ ἔχει κανεὶς κάθε σωματικὴ
καὶ ψυχικὴ ἀρετή, νομίζει πὼς χρωστᾶ περισσότερα στὸ Θεό, γιατί μὲ τὴ

6

χάρη Του ἔλαβε πολλὰ χωρὶς νὰ εἶναι ἄξιος. Καὶ ἂν τοῦ ἔρθει κάποιος
πειρασμός, εἴτε ἀπὸ δαίμονες, εἴτε ἀπὸ ἀνθρώπους, θεωρεῖ τὸν ἑαυτὸ
τοῦ ἄξιο γι’ αὐτὸν καὶ γιὰ ἄλλους ἀκόμα περισσότερους, ὥστε νὰ
ἐξοφληθεῖ λίγο ἀπὸ τὸ χρέος του. Κι ἂν δὲν πάθει κάτι τέτοιο, θλίβεται
πολὺ καὶ ἀγωνιᾶ καὶ ζητᾶ νὰ βρεῖ τρόπο νὰ ἐξαναγκάσει τὸν ἑαυτό του».
– Ἅγιος Μάρκος ὁ Ἀσκητὴς
«Ὅποιος ἔχει ταπεινοφροσύνη καὶ ἐργασία πνευματική, ὅσα διαβάζει
στὶς θεῖες Γραφές, ὅλα θὰ τὰ ἐννοήσει γιὰ τὸν ἑαυτό του καὶ ὄχι γιὰ τὸν
ἄλλον». – Ἅγιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνὸς
«Οἱ ταπεινοὶ ἄνθρωποι ζοῦν συνεχῶς μὲ τὴ συναίσθηση καὶ τὸ χρέος τῶν
ἁμαρτιῶν τους. Ὅσο περισσότερο αὐξάνουν οἱ δωρεὲς τοῦ Θεοῦ στοὺς
ἀνθρώπους, τόσο περισσότερο ταπεινώνουν τὸν ἑαυτό τους μὲ τὴ σκέψη
ὅτι εἶναι ἀνάξιοι γιὰ ἕνα τέτοιο πλοῦτο». – Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης
«Ὅλα ὅσα βλέπονται τὰ φωτίζει ὁ ἥλιος καὶ ὅλα ὅσα γίνονται μὲ λογικὴ
τὰ ἐνισχύει ἡ ταπείνωση. Ὅταν ἀπουσιάζει τὸ φῶς, ὅλα εἶναι σκοτεινὰ
καὶ ὅταν ἀπουσιάζει ἡ ταπείνωση ὅλα τὰ κατορθώματά μας εἶναι
ἄχρηστα». – Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης
«Ἡ ἀναισθησία τῆς καρδιᾶς κατὰ τὴν προσευχὴ ὀφείλεται στὴν
ὑπερηφάνεια ἐνῷ ἡ θέρμη της δείχνει ταπείνωση». – Ἅγιος Ἰωάννης τῆς
Κονστάνδης
«Ὅποιος πειρασμὸς κι ἂν βρεῖ τὸν ταπεινόφρονα, νικᾶ γιατί σωπαίνει». –
Ἀββᾶς Ποιμὴν
«Ἡ Ταπεινοφροσύνη εἶναι ἡ πύλη τοῦ οὐρανοῦ. Διὰ μέσου αὐτῆς μπῆκαν
οἱ Πατέρες μας στὴν πόλη τοῦ Θεοῦ». –Ἀββᾶς Ἰωάννης
«ὁ ταπεινόφρων ἐν ἀληθείᾳ ἀδικούμενος οὐ ταράττεται». – Ἰσαὰκ ὁ
Σύρος
«Κάθε πρωὶ ὁ Θεὸς εὐλογεῖ τοὺς ἀνθρώπους μὲ τὸ ἕνα χέρι. Ὅταν βλέπει
ταπεινὸ ἄνθρωπο τὸν εὐλογεῖ μὲ τὰ δύο χέρια». – πάπα – Τύχωνας
«Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ταπεινοφροσύνη καὶ φόβο Θεοῦ ὅπως κι
ἀπὸ τὸν ἀέρα ποὺ ἀναπνέει». – Μέγας Ἀντώνιος
«Ὁ δρόμος ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἀληθινὴ ταπείνωση εἶναι ἡ ἐγκράτεια, ἡ
προσευχὴ καὶ ἡ αὐταπάρνηση». – Ἀββᾶς Σισώης

Πηγή: www.agiosminas.gr

7

Λόγος του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου περί αγάπης
Ο Κύριος είπε: « Όπου είναι συναγμένοι δυο ή τρεις στο όνομά
μου ,εκεί είμαι κι εγώ ανάμεσά τους » ( Ματθ. 18: 20 ) . Ώστε
λοιπόν, δεν βρίσκονται δυο-τρεις ενωμένοι στο όνομά Του;
Βρίσκονται, αλλά σπάνια. Άλλωστε δεν μιλάει για μιαν απλή τοπική
σύναξη και ένωση ανθρώπων. Δεν ζητάει μόνο αυτό. Θέλει, μαζί με
την ένωση, να υπάρχουν στους συναγμένους και οι άλλες αρετές.
Με αυτά τα λόγια, δηλαδή, θέλει να πει: « Αν κάποιος θα έχει
εμένα σαν βάση και προϋπόθεση της αγάπης του στο πλησίον ,και
μαζί με αυτή την αγάπη έχει και τις άλλες αρετές, τότε θα είμαι
μαζί του » . Τώρα όμως οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν άλλα
κίνητρα. Δεν βασίζουν στο Χριστό την αγάπη τους. Ο ένας αγαπάει
κάποιον γιατί κι εκείνος του δείχνει αγάπη. Ο άλλος αγαπάει
εκείνον που τον τίμησε. Και ο άλλος αγαπάει εκείνον που του
φάνηκε χρήσιμος σε μιαν υπόθεσή του. Είναι δύσκολο να βρεις
κάποιον που να αγαπάει τον πλησίον μόνο για χάρη του Χριστού,
γιατί σύνδεσμος των ανθρώπων είναι συνήθως τα υλικά
συμφέροντα. Μια αγάπη, όμως ,με τέτοια ελατήρια ,είναι χλιαρή
και πρόσκαιρη. Με το παραμικρό πρόβλημα – υβριστικό λόγο,
χρηματική ζημιά, ζήλεια, φιλοδοξία ή κάτι άλλο παρόμοιο- η αγάπη
αυτή, που δεν έχει θεμέλιο πνευματικό, διαλύεται.
Απεναντίας, η αγάπη που έχει αιτία και θεμέλιο το Χριστό, είναι
σταθερή και ακατάλυτη. Τίποτα δεν μπορεί να τη διαλύσει, ούτε
συκοφαντίες, ούτε κίνδυνοι, ούτε και απειλή θανάτου ακόμα.
Εκείνος που έχει τη χριστιανική αγάπη ,όσα δυσάρεστα κι αν πάθει
από έναν άνθρωπο, δεν παύει να τον αγαπάει. Γιατί δεν
επηρεάζεται από τα όποια παθήματά του ,αλλά εμπνέεται από την
Αγάπη, το Χριστό. Για αυτό και η χριστιανική αγάπη, όπως έλεγε ο

8
Παύλος, ποτέ δεν ξεπέφτει.
Και τι μπορείς ,αλήθεια, να επικαλεστείς ως αιτία, για να πάψεις να
αγαπάς το συνάνθρωπό σου ; Το ότι , ενώ εσύ τον τιμούσες, αυτός
σε έβρισε; Ή το ότι , ενώ εσύ τον ευεργέτησες ,αυτός θέλησε να σε
βλάψει; Μα αν τον αγαπάς για τον Χριστό, αυτές οι αιτίες θα σε
κάνουν όχι να τον μισήσεις ,αλλά να τον αγαπήσεις περισσότερο.
Γιατί όλα όσα καταργούν τη συνηθισμένη συμφεροντολογική
αγάπη ,δυναμώνουν τη χριστιανική αγάπη. Πως; Πρώτον, επειδή
όποιος σου φέρεται εχθρικά ,σου εξασφαλίζει αμοιβή από τον Θεό.
Και δεύτερον, επειδή αυτός, ως πνευματικά άρρωστος ,χρειάζεται
τη συμπάθεια και τη συμπαράστασή σου...
Έτσι , λοιπόν , όποιος έχει χριστιανική αγάπη, εξακολουθεί να
αγαπάει τον πλησίον ,είτε αυτός τον μισεί ,είτε τον βρίζει είτε τον
απειλεί, με την ικανοποίηση ότι αγαπάει για τον Χριστό αλλά και
μιμείται τον Χριστό, που τέτοιαν αγάπη έδειξε στους εχθρούς Του.
Όχι μόνο θυσιάστηκε για κείνους που Τον μίσησαν και Τον
σταύρωσαν ,μα και παρακαλούσε τον Πατέρα Του να τους
συγχωρέσει: « Πατέρα, συγχώρεσέ τους ,δεν ξέρουν τι κάνουν » (
Λουκ. 23: 34 ) .
Η αγάπη ,επίσης ,δεν ξέρει τι θα πει συμφέρον . Για αυτό ο Παύλος
μας συμβουλεύει: « Κανείς να μην επιδιώκει ό,τι βολεύει τον ίδιο
,αλλά ό,τι βοηθάει τον άλλο » ( Α ́ Κορ. 10: 24 ) . Μα ούτε και
ζήλεια γνωρίζει η αγάπη ,γιατί όποιος αγαπάει αληθινά, θεωρεί τα
καλά του πλησίον σαν δικά του. Έτσι η αγάπη σιγά-σιγά μεταβάλλει
τον άνθρωπο σε άγγελο. Αφού τον απαλλάξει από το θυμό ,το
φθόνο και κάθε άλλο τυραννικό πάθος ,τον βγάζει από την
ανθρώπινη φυσική κατάσταση και τον εισάγει στην κατάσταση της
αγγελικής απάθειας.

9

Πως γεννιέται όμως μέσα στην ψυχή του ανθρώπου η αγάπη; Η
αγάπη είναι καρπός της αρετής. Αλλά και η αγάπη ,με τη σειρά της,
γεννάει την αρετή. Και να πως γίνεται αυτό: Ο ενάρετος δεν
προτιμάει τα χρήματα από την αγάπη στο συνάνθρωπό του. Δεν
είναι μνησίκακος. Δεν είναι άδικος. Δεν είναι κακολόγος. Όλα τα
υπομένει με ψυχική γενναιότητα . Από αυτά προέρχεται η αγάπη.
Το ότι από την αρετή γεννιέται η αγάπη ,το φανερώνουν τα λόγια
του Κυρίου: « όταν θα πληθύνει η κακία, θα ψυχρανθεί η αγάπη »
( Ματθ. 24: 12 ) . Και το ότι από την αγάπη πάλι γεννιέται η αρετή,
το φανερώνουν τα λόγια του Παύλου: « Όποιος αγαπάει τον άλλο
,έχει τηρήσει το σύνολο των εντολών του Θεού » ( Ρωμ. 13: 8 ) . Ένα
από τα δύο, λοιπόν, απαιτείται ,η αγάπη ή αρετή. Όποιος έχει το
ένα, οπωσδήποτε θα έχει και το άλλο. Και αντίθετα: Όποιος δεν
αγαπάει ,θα κάνει και το κακό. Και όποιος κάνει το κακό, δεν
αγαπάει. Την αγάπη, επομένως, ας προσπαθήσουμε να
αποκτήσουμε ,γιατί είναι ένα φρούριο, που μας προφυλάσσει από
κάθε κακό...
Ο απόστολος δεν είπε απλά « αγαπάτε » ,αλλά « επιδιώκετε την
αγάπη » ( Α ́ Κορ. 14 :1 ) ,καθώς απαιτείται μεγάλος αγώνας για
να την αποκτήσουμε . Η αγάπη τρέχει γοργά και εξαφανίζεται,
γιατί πολλά πράγματα του κόσμου τούτου την καταστρέφουν. Ας
την επιδιώκουμε, ας τρέχουμε συνεχώς από πίσω της ,για να τη
συλλάβουμε ,πριν προφθάσει να μας φύγει.
Ο Παύλος μας αναφέρει και τους λόγους για τους οποίους πρέπει
να αγαπάμε ο ένας τον άλλο, λέγοντας: « Να δείχνετε με στοργή
την αδελφική αγάπη σας για τους άλλους » ( Ρωμ. 12: 10 ) . Θέλει
να πει: Είστε αδέλφια και για αυτό πρέπει να έχτε αγάπη αδελφική
μεταξύ σας . Αυτό είπε και ο Μωυσής στους Εβραίους εκείνους που

10

φιλονικούσαν στην Αίγυπτο: « Γιατί μαλώνετε; Αδέλφια είστε » (
πρβλ. Εξ. 2:13 ) . Αξιοπαρατήρητο είναι το ότι ο απόστολος ενώ
συμβουλεύει τους χριστιανούς στις μεταξύ τους σχέσεις να
δείχνουν στοργή και αγάπη αδελφική ο ένας για τον άλλον ,όταν
αναφέρεται στις σχέσεις των χριστιανών με τους άπιστους ,λέει
κάτι διαφορετικό: « Όσο εξαρτάται από σας, να ζείτε ειρηνικά με
όλους τους ανθρώπους » ( Ρωμ. 12: 18 ) . Στην περίπτωση των
απίστων, δηλαδή, ζητάει να μη φιλονικούμε μαζί τους ,να μην τους
μισούμε , να μην τους περιφρονούμε, ενώ στην περίπτωση των
αδελφών μας χριστιανών ζητάει επιπλέον στοργή, φιλαδελφία,
αγάπη ειλικρινή και ανυπόκριτη ,αγάπη θερμή και μόνιμη.
Πώς όμως ,θα είναι μόνιμη η αγάπη; Μας το υποδεικνύει και αυτό
ο απόστολος ,λέγοντας: « Να συναγωνίζεστε ποιος θα τιμήσει
περισσότερο τον άλλο » ( Ρωμ. 12: 10 ) . Με αυτόν τον τρόπο και
δημιουργείται η αγάπη και μόνιμα παραμένει. Γιατί στα αλήθεια
δεν υπάρχει καλύτερο μέσο για τη διατήρηση της αγάπης ,όσο το
να παραχωρούμε στον άλλο τα πρωτεία της τιμής. Έτσι και η αγάπη
γίνεται ζωηρή και η αλληλοεκτίμηση βαθειά.
Πέρα από την τιμή, χρειάζεται ακόμα να δείχνουμε ενδιαφέρον για
τα προβλήματα του άλλου ,γιατί ο συνδυασμός της τιμής με το
ενδιαφέρον δημιουργεί τον πιο θερμή αγάπη. Δεν φτάνει να
αγαπάμε μόνο με την καρδιά, αλλά είναι απαραίτητα κι αυτά τα
δύο, τιμή και ενδιαφέρον, που είναι της αγάπης εκδηλώσεις , αλλά
και συνάμα προϋποθέσεις. Γεννιούνται από την αγάπη, αλλά και
γεννούν αγάπη...
Πρέπει να γνωρίζουμε πως η αγάπη δεν είναι κάτι το προαιρετικό.
Είναι υποχρέωση. Οφείλεις να αγαπάς τον αδελφό σου ,τόσο γιατί

11

έχεις πνευματική συγγένεια με αυτόν, όσο και γιατί είστε μέλος ο
ένας του άλλου. Αν λείψει η αγάπη ,έρχεται η καταστροφή.
Οφείλεις να αγαπάς τον αδελφό σου και για έναν άλλο λόγο: Γιατί
έχεις κέρδος και ωφέλεια , αφού με την αγάπη τηρείς όλο το νόμο
του Θεού. Έτσι ο αδελφός, που αγαπάς, γίνεται ευεργέτης σου. Και
πράγματι, το « μη μοιχεύσεις, μη φονεύσεις, μην κλέψεις, μην
επιθυμήσεις και όλες γενικά οι εντολές συνοψίζονται σε τούτη τη
μία, το να αγαπήσεις τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου » ( Ρωμ,
13: 9).
Και ο ίδιος ο Χριστός βεβαίωσε ,ότι όλος ο νόμος και η διδασκαλία
των προφητών συνοψίζονται στην αγάπη ( Ματθ. 22 : 40 ) . Και
κοίτα πόσο ψηλά την έβαλε: Καθόρισε δύο εντολές αγάπης και τα
όρια της καθεμιάς. Η πρώτη, είπε, είναι το να αγαπάς τον Κύριο, το
Θεό σου. Και η δεύτερη ,το ίδιο σπουδαία είναι, είναι το να αγαπάς
τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου ( Ματθ. 22 : 37- 39 ) . Τι
μπορεί να φτάσει τη φιλανθρωπία και την καλοσύνη του Χριστού!
Την αγάπη σε Αυτόν, μολονότι είμαστε ανυπολόγιστα κατώτεροί
Του, την εξισώνει με την αγάπη στο συνάνθρωπό μας. Για αυτό και
τα όρια των δύο αυτών εντολών αγάπης σχεδόν ταυτίζονται. Για
την πρώτη, στο Θεό, είπε « μ’ όλη σου την καρδιά σου και με όλη
την ψυχή σου » ( Ματθ. 22 : 37 ) . Και για τη δεύτερη ,στο
πλησίον, είπε « όπως τον εαυτό σου » ( Ματθ. 22: 39 ) . Και είναι
αυτονόητο ,ότι χωρίς τη δεύτερη δεν ωφελεί καθόλου η πρώτη.
Άλλωστε ,όπως λέει ο ευαγγελιστής Ιωάννης, « αν κάποιος πει πως
αγαπάει το Θεό, μισεί όμως τον αδελφό του, είναι ψεύτης. Όποιος
αγαπάει το Θεό, πρέπει να αγαπάει και τον αδελφό του » ( Α ́ Ιω. 4
: 20- 21 ) .
Όποιος έχει αγάπη ,δεν κάνει κακό στον πλησίον. Αφού η αγάπη
είναι η εκπλήρωση όλων των εντολών του Θεού, έχει δυο

12

πλεονεκτήματα ,την αποφυγή του κακού από τη μια και την
επιτέλεση του καλού από την άλλη. Και εκπλήρωση όλων των
εντολών ονομάζεται ,όχι μόνο γιατί αποτελεί σύνοψη όλων των
χριστιανικών καθηκόντων μας ,αλλά και γιατί κάνει εύκολη την
εκπλήρωσή τους...
Η αγάπη αποτελεί χρέος ,που μένει πάντα ανεξόφλητο. Όσο
εργαζόμαστε για την απόδοσή του ,τόσο αυτό αυξάνεται. Όταν
πρόκειται για οφειλές χρημάτων, θαυμάζουμε όσους δεν έχουν
χρέη ,ενώ, όταν πρόκειται για την οφειλή της αγάπης
,καλοτυχίζουμε εκείνους που χρωστάνε πολλά. Για αυτό και ο
απόστολος Παύλος γράφει: « Μην αφήνετε κανένα χρέος σε
κανέναν, εκτός βέβαια από την αγάπη ,που την οφείλετε πάντα ο
ένας στον άλλο » ( Ρωμ. 13 : 8 ) . Θέλει με αυτά τα λόγια να μας
διδάξει ,ότι το χρέος της αγάπης πρέπει πάντα να το εξοφλούμε και
συνάμα να το οφείλουμε. Ποτέ μάλιστα να μην πάψουμε να το
οφείλουμε ,όσο βρισκόμαστε σε τούτη τη ζωή. Γιατί όσο βαρύ και
δυσβάσταχτο είναι το να οφείλει κανείς χρήματα, άλλο τόσο
αξιοκατάκριτο είναι το να μη χρωστάει αγάπη. Η αγάπη είναι ένα
χρέος που παραμένει όπως είπα, πάντα ανεξόφλητο. Γιατί αυτό το
χρέος είναι που περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο συγκροτεί τη
ζωή μας και μας συνδέει στενότερα.
Κάθε καλή πράξη είναι της αγάπης καρπός. Για αυτό και ο Κύριος
αναφέρθηκε πολλές φορές στην αγάπη. « Έτσι θα σας ξεχωρίζουν
όλοι πως είστε μαθητές μου » , είπε, « αν έχετε αγάπη ο ένας για
τον άλλο » ( Ιω. 13: 35 ) .
Όπως σε όλη μας τη ζωή τρέφουμε το σώμα μας ,έτσι πρέπει να
αγαπάμε τους συνανθρώπους μας, με περισσότερο μάλιστα ζήλο
από αυτόν της τροφοδοσίας του σώματος ,γιατί η αγάπη οδηγεί

13

στη αιώνια ζωή και δεν θα πάψει να υπάρχει ποτέ.
Την αναγκαιότητα της αγάπης τη μαθαίνουμε όχι μόνο από τα
λόγια του Θεού ,αλλά κι από τα έργα Του. Ένα τέτοιο μάθημα είναι
ο τρόπος της δημιουργίας μας. Ο Θεός ,δημιουργώντας τον πρώτο
άνθρωπο, καθόρισε να προέλθουν από αυτόν όλοι οι άλλοι ,για να
θεωρούμαστε όλοι σαν ένας άνθρωπος, και να συνδεόμαστε με την
αγάπη του. Τον αγαπητικό σύνδεσμο όλων των ανθρώπων επέβαλε
σοφά με τις συναλλαγές ,που αναγκαζόμαστε να έχουμε μεταξύ
μας. Γιατί έδωσε πλήθος αγαθών στον κόσμο ,όχι όμως όλα
παντού, αλλά σε κάθε χώρα ορισμένα είδη. Έτσι είμαστε
υποχρεωμένοι να ερχόμαστε σε δοσοληψίες ,δίνοντας όσα μας
περισσεύουν και παίρνοντας ό,τι έχουμε ανάγκη ,και να αγαπάμε
τους συνανθρώπους μας.
Το ίδιο έκανε ο Θεός και σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Δεν
επέτρεψε στον καθένα να έχει όλες τις γνώσεις, αλλά στον ένα να
έχει γνώσεις ιατρικής, στον άλλο οικοδομικής, στον άλλο κάποιας
άλλης επιστήμης ή τέχνης κ.ο.κ. ,για να έχουμε ο ένας την ανάγκη
του άλλου και έτσι να αγαπάμε ο ένας τον άλλο.
Το ίδιο γίνεται και στα πνευματικά χαρίσματα ,όπως λέει ο
απόστολος: « Στον ένα το Άγιο Πνεύμα δίνει το χάρισμα να μιλάει
με θεϊκή σοφία, σε έναν άλλο να μιλάει με θεϊκή γνώση, σε άλλον
να θεραπεύει ασθένειες ,σε άλλον να μιλάει διάφορα είδη
γλωσσών και σε άλλον να εξηγεί αυτές τις γλώσσες» ( Α ́ Κορ. 12 :8
- 10 ) ...
Επειδή όμως τίποτα δεν είναι ανώτερο από την αγάπη, την έβαλε
πάνω από όλα λέγοντας: « Αν μπορώ να λαλώ όλες τις γλώσσες των
ανθρώπων ,ακόμα και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη για τους
άλλους, τα λόγια μου ακούγονται σαν ήχος χάλκινης καμπάνας ή
σαν κυμβάλου αλαλαγμός. Κι αν έχω της προφητείας το χάρισμα

14

και κατέχω όλα τα μυστήρια και όλη τη γνώση, κι αν έχω ακόμα
όλη την πίστη ώστε να μετακινώ βουνά ,αλλά εν έχω αγάπη, είμαι
ένα τίποτα » ( Α ́ Κορ. 13 : 1 - 2 ) . Και δεν στάθηκε ως εδώ ,αλλά
πρόσθεσε ότι κι αυτός ο θάνατος για την πίστη είναι ανώφελος ,αν
λείπει η αγάπη ( Α ́ Kορ. 13 : 3 ) . Για ποιο λόγο τόνισε τόσο πολύ
τη σημασία της αγάπης; Επειδή γνώριζε ,σαν σοφός γεωργός των
ψυχών μας, πως, όταν η αγάπη ριζώσει καλά μέσα μας , θα
ξεπροβάλουν από αυτήν, σαν άλλα βλαστάρια, όλες οι αρετές.
Γιατί ,όμως, να αναφέρουμε τα μικρά επιχειρήματα για τη
σπουδαιότητα της αγάπης και να παραλείπουμε τα μεγάλα; Από
αγάπη ήρθε κοντά μας ο Υιός του Θεού κι έγινε άνθρωπος ,για να
καταργήσει την πλάνη της ειδωλολατρίας, να φέρει την αληθινή
θεογνωσία και να μας χαρίσει την αιώνια ζωή, όπως λέει και ο
ευαγγελιστής Ιωάννης: « Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμο
,ώστε παρέδωσε στον θάνατο τον μονογενή του Υιό , για να μη
χαθεί όποιος πιστεύει σε Αυτόν, αλλά να έχει ζωή αιώνια » ( Ιω. 3:
16 ) . Από την αγάπη φλογισμένος ο Παύλος είπε τα ουράνια τούτα
λόγια: « Τι λοιπόν μπορεί να μας χωρίσει από την αγάπη του
Χριστού; Μήπως τα παθήματα, οι στενοχώριες, οι διωγμοί, η πείνα,
η γύμνια, οι κίνδυνοι ή ο μαρτυρικός θάνατος; » . ( Ρωμ.8 : 35 ) .
Και αφού αδιαφόρησε για όλες αυτές τις δυσκολίες ,θεωρώντας
τες ανίσχυρες, ανέφερε τις πιο φοβερές , περιφρονώντας τες κι
αυτές: « Ούτε θάνατος ούτε ζωή ούτε άγγελοι ούτε παρόντα ούτε
μέλλοντα ούτε κάτι άλλο ,είτε στον ουρανό είτε στον άδη, ούτε
κανένα άλλο δημιούργημα θα μπορέσουν ποτέ να μας χωρίσουν
από την αγάπη του Θεού, όπως αυτή φανερώθηκε στο πρόσωπο
του Ιησού Χριστού, του Κυρίου μας » ( Ρωμ. 8: 38-39 ) ...
Η αγάπη σου παρουσιάζει τον πλησίον σαν άλλο εαυτό σου ,σε
διδάσκει να χαίρεσαι για την ευτυχία εκείνου, σαν να είναι δική

15

σου ευτυχία, και να λυπάσαι για τις συμφορές του, σαν να είναι
δικές σου συμφορές. Η αγάπη κάνει ένα σώμα τους πολλούς και
δοχεία του Αγίου Πνεύματος τις ψυχές τους. Γιατί το πνεύμα της
ειρήνης δεν αναπαύεται εκεί που βασιλεύει η διαίρεση, αλλά εκεί
που επικρατεί ενότητα ψυχών. Η αγάπη, επίσης, κάνει κοινά σε
όλους τα αγαθά του καθενός ,όπως βλέπουμε στις πράξεις των
Αποστόλων: « Όλοι οι πιστοί είχαν μια καρδιά και μια ψυχή. Κανείς
δεν θεωρούσε ότι κάτι από τα υπάρχοντα του ήταν δικό του ,αλλά
όλα τα είχαν κοινά » ( Πραξ. 4 : 32 ) .
Εκτός από αυτά, η αγάπη χαρίζει στους ανθρώπους μεγάλη
δύναμη. Δεν υπάρχει κάστρο τόσο γερό, αχάλαστο και άπαρτο από
τους εχθρούς. Όσο είναι ένα σύνολο ανθρώπων αγαπημένων και
σφιχτοδεμένων με τον καρπό της αγάπης, την ομόνοια. Και του
διαβόλου ακόμα τις επιθέσεις μπορούν να αποκρούουν ,γιατί,
αντιμετωπίζοντας τον ενωμένοι, γίνονται αήττητοι
,εξουδετερώνουν τα τεχνάσματά του και στήνουν λαμπρά τρόπαια
της αγάπης. Όπως οι χορδές της λύρας ,μολονότι είναι πολλές
,δίνουν έναν γλυκύτατο ήχο, καθώς συνεργάζονται όλες αρμονικά
κάτω από τα δάχτυλα του μουσικού, έτσι κι εκείνοι που έχουν
ομόνοια ,σαν άλλη λύρα αγάπης ,δίνουν μια θαυμάσια μελωδία.
Για αυτό ο Παύλος συμβουλεύει τους πιστούς να επιδιώκουν σε
κάθε περίσταση την ομοφροσύνη , να θεωρούν τους άλλους
ανώτερους από τον εαυτό τους, για να μη διαλύεται η αγάπη από
την κενοδοξία ,να είναι μονοιασμένοι ,να τιμούν ο ένας τον άλλο,
να υπηρετούν ο ένας τον άλλο.
Η αγάπη μας κάνει άμεμπτους ,γιατί εμποδίζει την πλεονεξία, τη
λαγνεία, το φθόνο και άλλα πάθη να κυριέψουν την ψυχή. Γενικά,
δεν υπάρχει πάθος, δεν υπάρχει αμάρτημα που να μην το
καταστρέφει η αγάπη. Ευκολότερα μπορεί να γλυτώσει από του

16

καμινιού τις φλόγες ένα ξερό κλαράκι, παρά από της αγάπης τη
φωτιά η αμαρτία. Αν ,λοιπόν, φυτέψουμε την αγάπη στην καρδιά
μας ,θα είμαστε άγιοι. Ναι ,γιατί όλοι οι άγιοι με την αγάπη
ευαρέστησαν το Θεό, Για ποιο λόγο ο Άβελ έγινε θύμα φόνου και
όχι φονιάς; Γιατί είχε σφοδρή αγάπη στον αδελφό του και δεν
μπορούσε να του κάνει κακό ούτε όταν εκείνος τον σκότωνε. Και
ποιόν λόγο ο Κάιν φθόνησε τον Άβελ και τον θανάτωσε; Γιατί στην
ψυχή του δεν είχε αγάπη . Για ποιο λόγο οι δυο γιοι του Νώε ,ο Σημ
και ο Ιάφεθ ,απέκτησαν καλή φήμη; Γιατί αγαπούσαν πολύ τον
πατέρα τους και δεν ανέχονταν να τον δουν γυμνό. Και τον τρίτο,
τον Χαμ γιατί τον καταράστηκε ο Νώε; Γιατί δεν αγαπούσε τον
πατέρα του και τον περιγέλασε. Μα και του Αβραάμ η μεγάλη
φήμη που οφείλεται; Στην αγάπη που έδειξε τόσο στον ανηψιό του
Λωτ όσο και στους Σοδομίτες, που για τη σωτηρία τους
μεσολάβησε στο Θεό ... ]

Από το βιβλίο « Θέματα ζωής» Α ́
ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΜΙΛΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
Ιερά Μονή Παρακλήτου
Ωρωπός Αττικής 2003

Λόγος του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου περι της υπομονής
στις θλίψεις
Ὁμιλία στὸ Ἀποστολικὸ ρητό: «Τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεόν, πάντα

συνεργεῖ εἰς ἀγαθὸν»

1. Ο Ἀπόστολος λέει: “Γνωρίζουμε ὅτι σ’ ἐκείνους ποὺ ἀγαποῦν
τὸν Θεό, ὅλα συνεργοῦν γιὰ τὸ καλό τους” (Ρωμ. 8, 28). Τί ἄραγε νὰ
θέλει νὰ πεῖ μ’ αὐτὸ ὁ Ἀπόστολος; Γιατί ἡ μακαρία αὐτὴ ψυχὴ δὲν

17

λέει ποτὲ κάτι χωρὶς λόγο, μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ στολίσει τὴν ὁμιλία,
ἀλλὰ προσφέρει πάντα τα λόγια του, ὡς κατάλληλα πνευματικὰ
φάρμακα, ποὺ γιατρεύουν τὰ διάφορα πάθη.
Τί νὰ σημαίνουν ὅμως, αὐτὰ τὰ λόγια τοῦ Ἀποστόλου;
Ξέρουμε ὅτι τότε εἶχαν πέσει στοὺς νεοφώτιστούς της Ἐκκλησίας
πολλοὶ πειρασμοί. Βάσανα ἔζωναν ἀπὸ παντοῦ ὅσους προσέρχονταν
στὴν πίστη τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἐχθρὸς εὕρισκε διαρκῶς καινούργια
τεχνάσματα καὶ συνεχεῖς ἐπιβουλές, ἰδιαίτερα μάλιστα, ἐνάντια
στοὺς ἀνθρώπους ποὺ διακονοῦσαν τὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου.
Ἔτσι, ἄλλοι ρίχνονταν στὶς φυλακές, ἄλλους τοὺς ἐξόριζαν καὶ
ἄλλους τοὺς ὁδηγοῦσαν σὲ χίλια μύρια ἄλλα βασανιστήρια.
Γι’ αὐτὸ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, κάνει τώρα μὲ τὸ λόγο του, ὅπως
ἀκριβῶς θὰ ‘κανε καὶ ἕνας καλὸς στρατηγός, ποὺ βλέπει τὸν
ἀντίπαλό του ὀργισμένο καὶ ἕτοιμο νὰ ἐπιτεθεῖ. Ὁ στρατηγός,
συνήθως πρὶν ἀπὸ τὴ μάχη, περιέρχεται τὸ στρατόπεδο καὶ συναντᾶ
τοὺς στρατιῶτες, τοὺς ὁποίους ἐνισχύει μὲ κάθε τρόπο. Τοὺς
ἐνθαρρύνει δηλαδὴ καὶ τοὺς προετοιμάζει γιὰ τὴ μάχη, διεγείροντας
τὴν προθυμία τους γιὰ τὸν ἀγώνα. Τοὺς διδάσκει νὰ μὴ φοβοῦνται
τὶς ἐχθρικὲς ἐπιδρομές, ἀλλὰ νὰ ἀντιστέκονται μὲ ἄκαμπτο φρόνημα
καὶ νὰ ἀντικρούουν τὶς ἐπιθέσεις χωρὶς φόβο.
Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο τώρα καὶ ὁ μακάριος ἀπόστολος Παῦλος, αὐτὴ
ἡ”οὐρανομήκης” ψυχή, ἐπειδὴ θέλει νὰ ἐνισχύσει τοὺς πιστοὺς καὶ
νὰ τοὺς τονώσει τὸ ἠθικό, πού, ὡς φαίνεται, εἶχε λίγο καμφθεῖ,
ἄρχισε τὸ λόγο του μὲ τὸ ρητό: “Γνωρίζουμε ὅτι σ’ ἐκείνους ποὺ
ἀγαποῦν τὸν Θεό, ὅλα συνεργοῦν γιὰ τὸ καλό τους”.
Πρόσεχε, νὰ κατανοήσεις τί ἀκριβῶς θέλει νὰ πεῖ μ’ αὐτὸ τὸ ρητὸ ὁ
Ἀπόστολος. Δὲν εἶπε βέβαια ὅτι ἐκείνους ποὺ ἀγαποῦν τὸν Θεό, δὲν
τοὺς βρίσκουν βάσανα καὶ πειρασμοί, ἀλλὰ εἶπε: “Γνωρίζουμε”,
δηλαδὴ εἴμαστε βέβαιοι γι’ αὐτό, ἡ πείρα μᾶς τὸ λέει καὶ ἔχουμε
ἀποδείξεις ἀδιάσειστες, ὅτι “σ’ ἐκείνους ποὺ ἀγαποῦν τὸν Θεό, ὅλα
συνεργοῦν γιὰ τὸ καλό τους”.
2. Να ξέρατε τί δύναμη κρύβει μέσα της αὐτὴ ἡ φράση! “Ὅλα
συνεργοῦν γιὰ τὸ καλό τους”. Φυσικὰ ὁ Ἀπόστολος, δὲν ἐννοεῖ μ’
αὐτὸ τὸ “ὅλα”, τὰ εὐχάριστα συμβάντα καὶ γεγονότα τῆς ζωῆς. Δὲν

18

ἐννοεῖ, ἀσφαλῶς, τὶς ἀνέσεις, τὴν καλοπέραση καὶ τὴν ἀσφάλεια,
ἀλλὰ ἀκριβῶς τὰ ἀντίθετα. Ἐννοεῖ, γιὰ παράδειγμα, τὶς ποικίλες
θλίψεις, τὶς φυλακές, τὶς ἐπιβουλές, τὶς καθημερινὲς ἐπιθέσεις καὶ
ὅλα τα βάσανα αὐτῆς τῆς ζωῆς.
Καταλαβαίνεις λοιπὸν τώρα, ἀγαπητέ μου, πόσο μεγάλη βαρύτητα,
ἔχει αὐτὸς ὁ λόγος. Καὶ γιὰ νὰ μὴν πᾶμε μακριά, ἃς δοῦμε κάτι ποὺ
συνέβη στὸν ἴδιο τὸν Ἀπόστολο Παῦλο. Τότε θὰ καταλάβουμε, ποιὸ
βάθος καὶ τί νόημα ἔχει αὐτὸς ὁ λόγος του.
Καθὼς μᾶς διηγεῖται στὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων ὁ Εὐαγγελιστὴς
Λουκᾶς, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος περιερχόταν τὸν κόσμο, σπέρνοντας
παντοῦ τὸν Εὐαγγελικὸ λόγο. Ἀγωνιζόταν ὁ μακάριος νὰ ξεριζώσει
τὰ ἀγκάθια τῆς ἁμαρτίας ἀπὸ κάθε ψυχὴ καὶ νὰ φυτέψει, ἀντὶ γι’
αὐτά, τὸ σπόρο τῆς Ἀλήθειας.
Σὲ μιὰ ἀπὸ τὶς πορεῖες τοῦ λοιπόν, ἔφτασε καὶ σὲ κάποια πόλη τῆς
Μακεδονίας. Ἐκεῖ κατοικοῦσε τότε μιὰ γυναίκα δούλη, ἡ ὁποία εἶχε
μέσα της «πονηρὸν πνεῦμα». Αὐτὴ περιδιάβαινε τοὺς τόπους,
θέλοντας, μὲ τὴ βοήθεια τοῦ δαίμονα, νὰ κάνει φανερὴ τὴν
παρουσία καὶ τὸ ἔργο τῶν Ἀποστόλων.
Τὴ δούλη λοιπὸν αὐτή, τὴν ἐλευθέρωσε ὁ Ἀπόστολος, βγάζοντας
ἀπὸ μέσα της τὸ δαίμονα, μ’ ἕνα καὶ μόνο προστακτικὸ λόγο του.
Μετὰ ὅμως ἀπὸ αὐτὴ τὴ σπουδαία ἴαση, ἀντὶ νὰ βλέπουν οἱ κάτοικοι
ἐκείνης τῆς πόλης τοὺς Ἀποστόλους ὡς σωτῆρες καὶ εὐεργέτες καὶ
ἀντὶ νὰ προσπαθοῦν μὲ κάθε τρόπο νὰ τοὺς περιποιηθοῦν,
ἀνταμείβοντάς τους γιὰ τὴν τόσο μεγάλη εὐεργεσία, αὐτοὶ τοὺς
πλήρωσαν μὲ τὰ ἀντίθετα.
Καὶ δὲς ποιὰ ἦταν αὐτά: “Ὅταν εἶδαν”, λέει ὁ Εὐαγγελιστὴς
Λουκᾶς, “οἱ κύριοι ἐκείνης τῆς δούλης ὅτι δὲν θὰ εἶχαν πλέον
κανένα ἔσοδο, ἀπὸ τὶς ἀμοιβὲς ποὺ ἔπαιρνε ἡ δαιμονισμένη γιὰ τὶς
ἀποκαλύψεις της, ἐπίασαν τὸν Παῦλο καὶ τὸν Σίλα καὶ τοὺς ἔσυραν
βίαια στὴν ἀγορά, μὲ σκοπὸ νὰ τοὺς ὁδηγήσουν μπροστὰ στοὺς
ἄρχοντες τῆς πόλης. Μετά, ἀφοῦ τοὺς ἔδειραν πολύ, τοὺς ἔριξαν στὴ
φυλακή, δίνοντας συγχρόνως ἐντολὴ στὸν δεσμοφύλακα νὰ τοὺς
ἐπιτηρεῖ αὐστηρὰ” (Πράξ. 16, 19-23).
Εἴδατε πόση κακία εἶχαν οἱ κάτοικοι ἐκείνης τῆς πόλης; Εἴδατε ὅμως
καὶ τί ὑπομονὴ καὶ τί καρτερία εἶχαν οἱ Ἀπόστολοι; Περιμένετε
ὅμως λίγο καὶ θὰ δεῖτε καὶ τὸ μέγεθος τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ.

19

Ὁ Θεὸς εἶναι Πάνσοφος καὶ Παντογνώστης. Γι’ αὐτὸ δὲν
ἐλευθέρωσε τοὺς Ἀποστόλους μὲ μιᾶς ἀπὸ τὰ δεσμά, ἀλλὰ τὸ ἔκανε
ὅταν εἶχαν ἀποκορυφωθεῖ οἱ θλίψεις τους καὶ ὅταν ἔγινε σ’ ὅλους
φανερὴ ἢ ὑπομονή τους. Τότε φανέρωσε κι ὁ Θεὸς τὴ δική Του
δύναμη. Ἔτσι, δὲν θὰ ‘χαν νὰ λένε οἱ ἀντίθεοι ὅτι οἱ Ἀπόστολοι
ἀψήφισαν τὰ βάσανα καὶ τὶς θλίψεις, ὄχι γιατί εἶχαν ἀρετή, ἀλλὰ
ἐπειδὴ ἤξεραν ὅτι πάντα στὸ τέλος γίνεται κάποιο θαῦμα —πράγμα
ποὺ καὶ στὴν περίπτωσή τους περίμεναν νὰ γίνει— καὶ ἄρα αὐτοὶ
δὲν εἶχαν τίποτα νὰ φοβοῦνται.
Γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ λόγο ὁ Πάνσοφος Θεὸς ἀφήνει μερικοὺς νὰ
βασανίζονται γιὰ πολὺ χρόνο, ἐνῶ ἄλλους τοὺς γλυτώνει ἀμέσως
ἀπὸ τὰ δεινά. Γιατί, καθὼς παρατείνονται τὰ βάσανα, πληθαίνουν
καὶ τὰ στεφάνια.
Μ’ αὐτὸ λοιπὸν τὸν τρόπο ὁ Θεὸς ἐνεργεῖ καὶ ἐδῶ, στὴν περίπτωση
τοῦ Παύλου καὶ τοῦ Σίλα. Μετὰ δηλαδή, ἀπὸ ἕνα τόσο μεγάλο
θαῦμα καὶ μετὰ ἀπὸ τὴν εὐεργεσία ποὺ οἱ Ἀπόστολοι πρόσφεραν
στὴ δαιμονισμένη δούλη, διώχνοντας ἀπὸ μέσα της τὸν ἀναίσχυντο
δαίμονα, ὁ Θεὸς ἐπέτρεψε νὰ μαστιγωθοῦν ἀπάνθρωπα καὶ νὰ
ριχτοῦν στὴ φυλακή. Καὶ μὲ αὐτὸ ἀκριβῶς τὸ γεγονός, ἔγινε σ’
ὅλους πιὸ φανερὴ ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ.
Αὐτὸ ἔκανε καὶ τὸν μακάριο ἀπόστολο Παῦλο νὰ πεῖ: “Θὰ καυχηθῶ
μὲ μεγάλη χαρὰ γιὰ τὶς ἀσθένειες καὶ δυσκολίες μου, γιὰ νὰ
σκηνώσει μέσα μου ἡ δύναμη τοῦ Χριστοῦ” (Β’ Κορ. 12, 9-10). Και
στὴ συνέχεια:”Ὅταν εἶμαι σὲ κατάσταση ἀρρώστιας καὶ ἀδυναμίας,
τότε εἶμαι δυνατός”, ἐννοώντας μὲ τὴ λέξη “ἀδυναμία” τοὺς
ἀδιάκοπους πειρασμοὺς καὶ τὶς θλίψεις.
Θὰ μποροῦσε ὅμως κάποιος νὰ ρωτήσει: Γιατί νὰ ἀπομακρύνουν οἱ
Ἀπόστολοι τὸν δαίμονα, ἀφοῦ δὲν ἔλεγε τίποτα ἐναντίον τους, ἀλλὰ
μᾶλλον τοὺς ἔκανε γνωστοὺς σὲ ὅλους, φωνάζοντας γιὰ μέρες
ὁλόκληρες, “αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι εἶναι δοῦλοι τοῦ Ὑψίστου Θεοῦ, ποὺ
μᾶς κηρύττουν τὸ δρόμο τῆς σωτηρίας” (Πράξ. 16, 17);
Μὴ σοῦ φανεῖ περίεργο αὐτό, ἀγαπητέ μου. Ἦταν κι αὐτὸ ἔργο τῆς
σύνεσης τῶν Ἀποστόλων καὶ τῆς Χάρης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Γιατί, παρόλο ποὺ δὲν τοὺς κατηγοροῦσε ὁ δαίμονας, ὁ ἀπόστολος
Παῦλος τὸν ἀποστόμωσε καὶ τὸν ἀπομάκρυνε, γιὰ νὰ μὴν ἀποδειχθεῖ
ὅτι ὅσα ἔλεγε τὸ δαιμόνιο ἦταν ἀληθινά.

20

Καὶ μ’ αὐτὸ τὸ προηγούμενο —ὅτι δηλαδή, ὁ δαίμονας λέει ἀληθινὰ
πράγματα— νὰ παρασύρει στὴ συνέχεια τοὺς ἀνίδεους καὶ ἀφελεῖς
ἀνθρώπους καὶ σὲ ἄλλα ἄτοπα. Ἔτσι δὲν ἐπέτρεψε ὁ Ἀπόστολος στὸ
δαιμόνιο νὰ μιλήσει γιὰ πράγματα τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶχαν μεγαλύτερη
ἀξία ἀπὸ τὸ δαίμονα. Αὐτὸ τὸ ἔκανε ὁ Ἀπόστολος, ἀκολουθώντας τὸ
παράδειγμα τοῦ Ἴδιου του Κυρίου, ὁ Ὁποῖος, ὅταν Τὸν πλησίασαν
οἱ δαιμονισμένοι καὶ Τοῦ ἔλεγαν, “Σὲ γνωρίζουμε Ποιὸς εἶσαι, εἶσαι
ὁ Ἅγιος του Θεοῦ” (Λουκ. 4, 34). Ἐκεῖνος, ὄχι μόνο δὲν τοὺς ἔδωσε
καμιὰ σημασία, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀπόδιωξε. Ἔγινε αὐτὸ ἀπὸ τὸν
Ἀπόστολο, γιὰ νὰ κατακριθοῦν οἱ ἄπιστοι Ἰουδαῖοι, πού, ἐνῶ
ἔβλεπαν νὰ γίνονται κάθε μέρα θαύματα καὶ χίλια δυὸ παράδοξα,
δὲν πίστευαν στὸν Χριστό, τὴ στιγμὴ ποὺ καὶ οἱ δαίμονες Τὸν
ἀναγνώριζαν καὶ Τὸν κήρυτταν ὡς Υἱὸ τοῦ Θεοῦ.
3. Ας γυρίσουμε ὅμως στὸ θέμα μας. Γιὰ νὰ βεβαιωθεῖτε λοιπὸν
πὼς εἶναι ὄντως ἔτσι καὶ ὄτι “σ’ ἐκείνους ποὺ ἀγαποῦν τὸν Θεό, ὅλα
συνεργοῦν γιὰ τὸ καλό τους”, πρέπει νὰ σᾶς διαβάσω, ὅλη αὐτὴ τὴ
διήγηση τῆς περιπέτειας τῶν Ἀποστόλων. Ἔτσι, θὰ μάθετε ὅτι, μετὰ
ἀπὸ τὴ φυλάκισή τους, τὰ μετέτρεψε ὅλα ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ μὲ
τέτοιο τρόπο, ὥστε οἱ δυσκολίες νὰ ἀποβοῦν γι’ αὐτοὺς εὐλογία.
Ἃς δοῦμε, λοιπόν, πὼς μᾶς τὰ διηγεῖται ὅλα αὐτὰ ὁ μακάριος
Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς: “Ὁ δεσμοφύλακας, ἀφοῦ πῆρε μιὰ τέτοια
ἐντολή, τοὺς ἔβαλε στὸ πιὸ βαθὺ κελλὶ τῆς φυλακῆς. Καὶ γιὰ
μεγαλύτερη ἀσφάλεια, ἔδεσε τὰ πόδια τους στὸ ξύλο” (Πράξ. 16, 4).
Δές, πὼς αὐξάνουν τὰ βάσανα τῶν Ἀποστόλων, γιὰ νὰ φανερωθεῖ
ἔτσι πιὸ λαμπρὴ ἡ ὑπομονή τους, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ λάμψει σ’ ὅλους ἡ
ἀνέκφραστη δύναμη τοῦ Θεοῦ. Νὰ συνεχίσουμε ὅμως: “Γύρω στὰ
μεσάνυχτα ὁ Παῦλος καὶ ὁ Σίλας προσεύχονταν καὶ ὑμνοῦσαν τὸν
Θεὸ” (Πράξ. 16, 25).
Δέστε, τώρα, ψυχὴ ὑπομονετικὴ καὶ θαρραλέα! Δέστε ξάγρυπνο
λογισμό! Ἃς μὴν προσπεράσουμε, ἀγαπητοί μου, ἐπιπόλαια καὶ
γρήγορα, αὐτὸ ποὺ λέει ὁ Εὐαγγελιστής. Ἐπειδὴ δὲν ἐπισήμανε
τυχαία τὴν ὥρα λέγοντας, “γύρω στὰ μεσάνυχτα”. Τὸ ἔκανε αὐτὸ ὁ
Εὐαγγελιστής, γιὰ νὰ μᾶς ὑπογραμμίσει ὅτι, ἐνῶ ὅλοι οἱ ἄλλοι
ἄνθρωποι γλυκοκοιμοῦνταν —καί, ὅπως εἶναι φυσικό, ὅλοι οἱ

21

φυλακισμένοι, ἀπὸ τὴ λύπη καὶ τὴν κούραση, ἦταν παραδομένοι στὴ
γλυκιὰ ἐξουσία τοῦ τύραννου ὑπνου— οἱ Ἀπόστολοι ἀγρυπνοῦσαν
καὶ”προσεύχονταν ὑμνώντας τὸν Θεό”. Ἀπὸ αὐτὸ φανερώνεται
ξεκάθαρα ἡ ὑπομονή τους καὶ ἡ μεγάλη ἀγάπη τους πρὸς τὸν Θεό.
Ὅπως ἀκριβῶς κάνουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, πού, ὅταν πονᾶμε καὶ
ὑποφέρουμε, θέλουμε νὰ ‘χουμε κοντά μας τὰ ἀγαπημένα μᾶς
πρόσωπα, γιὰ νὰ μιλᾶμε μαζί τους καὶ νὰ βοηθιούμαστε, ἔτσι ἔκαναν
καὶ οἱ ἅγιοι αὐτοὶ Ἀπόστολοι. Ἡ μεγάλη ἀγάπη τους γιὰ τὸν Κύριό
τους ἔκανε νὰ ἐπιζητοῦν, μὲ τὴν προσευχή, ἐντονότερα τὴν αἴσθηση
τῆς παρουσίας Του. Γι’ αὐτὸ ἔψελναν, ὑμνώντας καὶ δοξάζοντας τὸν
Θεό. Καὶ ὄντας ἔτσι ἀφοσιωμένοι στὴ λατρεία Του, δὲν
καταλάβαιναν καθόλου τοὺς πόνους καὶ τὰ βάσανα ποὺ τοὺς
ἔδερναν. Ἡ ὑπομονὴ καὶ ἡ ἐξαίσια ἐκείνη ὑμνωδία ἔκανε τὴ φυλακὴ
Ἐκκλησία. Καὶ ἁγιαζόταν ὁ τόπος ἐκεῖνος τῶν πόνων καὶ τῶν
βασάνων ἀπὸ τὴν ἅγια προσευχή τους.
Ἔβλεπε κανεὶς τὰ μεσάνυχτα, παράδοξα καὶ θαυμαστὰ πράγματα.
Δυὸ ἄνθρωποι, δεμένοι στὸ ξύλο, ἔψελναν χαρούμενα καὶ
ἀνεμπόδιστα. Γιατί, ἐκεῖνον ποὺ ἔχει εἰρήνη στὴν καρδιά του καὶ
ἀγάπη φλογερὴ γιὰ τὸν Θεό, τίποτα δὲν θὰ μπορέσει ποτὲ νὰ τὸν
λυγίσει καὶ νὰ τὸν κάνει νὰ χάσει τὴ διάθεση τῆς κοινωνίας μαζί
Του. “Γιατί ἐγὼ εἶμαι Θεός”, λέει ἡ Ἁγία Γραφή,”ποὺ βρίσκομαι
πάντα παρὼν καὶ κοντά. Δὲν εἶμαι Θεὸς ξέμακρος καὶ ἀδιάφορος”
(Ἱερ. 23, 23). Κι ἀλλοῦ λέει: “Ἐνῶ ἀκόμα ἐσὺ δὲν θὰ ἔχεις ἀποσώσει
τὸ λόγο σου, ἐγὼ θὰ σοῦ ἀπαντήσω καὶ θὰ σοῦ πῶ: Νὰ ‘μαι, ἐδῶ
δίπλα σου” (Ἡσ. 58, 9).
Ὅταν λοιπὸν ὑπάρχει νοῦς προσεκτικός, νοῦς ποὺ ἀγρυπνεῖ καὶ
προσεύχεται, τότε εἶναι ἀκμαῖο καὶ τὸ ὅλο φρόνημα τοῦ ἀνθρώπου.
Τότε καὶ ἡ ψυχὴ ἐλευθερώνεται, κατὰ κάποιο τρόπο, ἀπὸ τὰ
σωματικὰ δεσμὰ καὶ πετάει πρὸς τὸν Ποθούμενο. Τότε αὐτὴ
ἐγκαταλείπει ὅλα τα γήινα νοήματα καὶ ὅλα τα ὁρατὰ κάλλη αὐτοῦ
του κόσμου καὶ ἀνυψώνεται πρὸς Ἐκεῖνον. Ἕλκεται ὁ νοῦς πρὸς τὸν
Θεό, μὲ ἀσυγκράτητο πόθο καρδιᾶς, πράγμα ποὺ ἀκριβῶς συνέβη
καὶ μὲ τοὺς δύο αὐτοὺς ἁγίους Ἀποστόλους.
Δές, τώρα, τὴν ἄμεση ἐπίπτωση ποὺ εἶχε ἡ ὑπομονὴ καὶ ἡ προσευχὴ
τῶν Ἀποστόλων. Ἂν καὶ βρίσκονταν στὴ φυλακή, καὶ μάλιστα
δεμένοι στὸ ξύλο, ἂν καὶ ὁλόγυρα οἱ συγκρατούμενοί τους ἦταν

22

κακοποιοί, αὐτοί, ὄχι μονάχα δὲν ἐπηρεάστηκαν ἀπὸ τοὺς
συγκρατούμενούς τους, ἀλλὰ ἀντίθετα, ἡ ἀρετὴ τοὺς ἔλαμψε καὶ
πραγματικὰ θάμπωσε ὅλους τους ἄλλους φυλακισμένους. Γιατί ἡ
μελωδία τῶν ὕμνων ἄγγιξε τὴν ψυχὴ κάθε φυλακισμένου καὶ κατὰ
κάποιο τρόπο τὴν ξαναπλάθε καὶ τὴν μεταμόρφωνε.
“Ξάφνου”, λέει ὁ Εὐαγγελιστής, “ἔγινε μεγάλος σεισμός, τέτοιος
ποὺ σαλεύτηκαν τὰ θεμέλια της φυλακῆς. Κι ἀμέσως, ἄνοιξαν ὅλες
οἱ πόρτες καὶ τὰ δεσμὰ τῶν φυλακισμένων λύθηκαν” (Πράξ. 16, 26).
Εἶδες τώρα, ἀγαπητέ μου, τὴ δύναμη τῆς ὑπομονῆς καὶ τῆς
προσευχῆς; Οἱ Ἀπόστολοι ψάλλοντας, δὲν ἦταν μόνο ποὺ οἱ ἴδιοι
παρηγορήθηκαν γιὰ τὴν ἀναπάντεχη θλίψη τους, ἀλλὰ συνετέλεσαν
καὶ στὴ λύση τῶν δεσμῶν καὶ ὅλων των ἄλλων φυλακισμένων.
Ἔτσι, ἀπὸ τὰ ἴδια τὰ γεγονότα ἔγινε φανερὴ ἡ ἀλήθεια, ποὺ εἶναι
κρυμμένη στὰ λόγια τοῦ Εὐαγγελιστῆ. Δηλαδή, “σ’ ἐκείνους ποὺ
ἀγαποῦν τὸν Θεό, ὅλα συνεργοῦν γιὰ τὸ καλό τους”. Δέστε, ὁ
ξυλοδαρμός, ἡ φυλακή, τὰ δεσμά, ἡ συναναστροφὴ μὲ τοὺς δήμιους,
ὅλα τους βγῆκαν σὲ καλό. Γιατί; Διότι ὅλα αὐτὰ ἔγιναν ἀφορμὴ νὰ
φωτιστοῦν, ὄχι μονάχα οἱ συγκρατούμενοι τῶν Ἀποστόλων, ἀλλὰ κι
αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ δεσμοφύλακας.
“Ὁ δεσμοφύλακας”, λέει ὁ Εὐαγγελιστής, “ξύπνησε μὲ τὸ σεισμὸ
καὶ σὰν εἶδε ἀνοιχτὲς τὶς πόρτες τῆς φυλακῆς, ἔβγαλε τὸ μαχαίρι του
γιὰ νὰ σκοτωθεῖ. Γιατί νόμισε ὅτι εἶχαν δραπετεύσει ὅλοι οἱ
κρατούμενοι” (Πράξ. 16, 27).
Σημείωσε ἐδῶ, ἀγαπητέ μου, τὴν ἀσύλληπτη φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ.
Γιατί ἄραγε συνέβηκαν ὅλα αὐτὰ τὰ μεσάνυχτα; Γιὰ νὰ οἰκονομηθεῖ
ἀσφαλῶς, ἔτσι ἥσυχα καὶ ἀθόρυβα, ἡ σωτηρία τοῦ δεσμοφύλακα.
Γιατί, ὅταν ἔγινε ὁ σεισμὸς καὶ ἀνοίχτηκαν οἱ πόρτες, λύθηκαν ὅλων
των φυλακισμένων τὰ δεσμά. Δὲν δόθηκε ὅμως ἡ δυνατότητα σὲ
κανέναν τους νὰ δραπετεύσει. Εἶδες τὴν Πανσοφία τοῦ Θεοῦ; Γιατί
τὰ ἐπέτρεψε ὅλα αὐτά, δηλαδὴ τὸ σεισμὸ καὶ τὸ ἄνοιγμα τῶν θυρῶν;
Γιὰ νὰ ἀποκαλυφθεῖ, ἀσφαλῶς, ποιοὶ ἦταν στὴν πραγματικότητα
αὐτοὶ οἱ ξένοι ποὺ εἶχαν φυλακισμένους, ὅτι δηλαδὴ αὐτοὶ δὲν ἦταν
τυχαῖοι ἄνθρωποι. Παράλληλα, δὲν δόθηκε σὲ κανέναν τους ἡ
δυνατότητα νὰ δραπετεύσει, γιὰ νὰ μὴ γίνει τὸ γεγονὸς αὐτὸ
ἀφορμή, ὥστε νὰ κινδυνεύσει ἡ ζωὴ τοῦ δεσμοφύλακα.

23

Τὴν ἀλήθεια αὐτοῦ ποὺ λέω τὴν ἐπιβεβαιώνει τὸ γεγονὸς ὅτι, καὶ
μόνο ποὺ ὑποπτεύθηκε ὁ δεσμοφύλακας πὼς οἱ κρατούμενοι θὰ
εἶχαν δραπετεύσει, ἔφτασε στὸ σημεῖο νὰ καταφρονήσει καὶ τὴν ἴδια
τὴν ζωή του. Γιατί, καθὼς λέει ὁ Εὐαγγελιστής, ὁ δεσμοφύλακας
“ἔβγαλε τὸ μαχαίρι του καὶ ἤθελε νὰ σκοτωθεῖ”.
Ὁ μακάριος Παῦλος ὅμως, ποὺ παντοῦ καὶ πάντα ἦταν σὲ
προσευχητικὴ ἐγρήγορση, τὸν ἀντιλήφθηκε ἀμέσως καὶ μὲ μιὰ φωνὴ
γλύτωσε τὸ ἀρνὶ ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ λύκου. “Τοῦ φώναξε δυνατὰ καὶ
τοῦ εἶπε: Μὴν κάνεις κακὸ στὸν ἑαυτό σου, γιατί ὅλοι μας
βρισκόμαστε ἐδῶ” (Πράξ. 16, 28).
Τί βάθος ταπεινοφροσύνης! Θὰ μποροῦσε ἀσφαλῶς νὰ
χρησιμοποιήσει αὐτὰ ποὺ συνέβηκαν σὰν ὅπλο καὶ ἔτσι νὰ φέρει σὲ
δύσκολη θέση τὸν δεσμοφύλακα.
Ὁ Ἀπόστολος ὅμως δὲν ἔκανε καθόλου κάτι τέτοιο. Ἀντίθετα
λογάριασε τὸν ἑαυτό του σὰν ἕναν κρατούμενο, ὅμοιο μὲ ὅλους τους
ἄλλους καὶ εἶπε μονάχα: “Ὅλοι μας βρισκόμαστε ἐδῶ”. Δὲν
ἐντυπωσιάστηκες, ἀγαπητέ μου, μὲ τὴν ὑπομονὴ καὶ μὲ τὴν
ταπεινοφροσύνη του; Δές, θεώρησε τὸν ἑαυτὸ τοῦ ἴσο μὲ τοὺς
κακοποιούς της φυλακῆς.
Δὲς ὅμως καὶ στὴ συνέχεια, πῶς τὸν πλησιάζει ὁ δεσμοφύλακας;
Ἀσφαλῶς ὄχι ὅπως θὰ ἔκανε καὶ ὅταν θὰ πλησίαζε ἕναν κοινὸ
κρατούμενο. “Γιατί, ἀφοῦ ἀναθάρρησε μὲ τὸ λόγο τοῦ Ἀποστόλου,
ζήτησε νὰ τοῦ φέρουν φῶτα. Πήδηξε μετὰ μέσα στὸ κελλὶ τοῦ
Ἀποστόλου καὶ τρομαγμένος ἔπεσε στὰ πόδια τοῦ Παύλου καὶ τοῦ
Σίλα. Κι ἀφοῦ τοὺς ἔβγαλε ἔξω, τοὺς εἶπε: Τί πρέπει νὰ κάνω, γιὰ νὰ
σωθῶ;” (Πράξ. 29-30).
Εἴδατε λοιπόν, πῶς “σ’ ἐκείνους ποῦ ἀγαποῦν τὸν Θεό, ὅλα
συνεργοῦν γιὰ τὸ καλό τους”; Εἴδατε, πῶς διαλύθηκαν τὰ
τεχνάσματα τοῦ διαβόλου; Παρατηρήσατε, πῶς ἀχρηστεύθηκαν οἱ
παγίδες του; Γιατί ὁ διάβολος, ἐπειδὴ τὸν ἔδιωξαν ἀπὸ τὴ
δαιμονισμένη δούλη, μηχανεύτηκε νὰ φέρει ἔτσι τὰ πράγματα, ὥστε
νὰ φυλακιστοῦν οἱ Ἀπόστολοι. Νόμιζε βέβαια ὅτι, κάνοντας ἔτσι, θὰ
ἐμπόδιζε τὸ δρόμο τοῦ κηρύγματος. Ἡ πίστη ὅμως καὶ ἡ ὑπομονὴ
τῶν Ἀποστόλων ἀξιοποίησε ἀκόμα καὶ τὰ δεσμὰ τῆς φυλακῆς. Μὲ
ἀποτέλεσμα νὰ προκύψει ἀπὸ ὅλες αὐτὲς τὶς θλίψεις πνευματικὸ
κέρδος.

24

4. Κι ἐμεῖς λοιπόν, ἂν ἔχουμε πίστη καὶ ὑπομονὴ καὶ ἂν εἴμαστε
πάντα σὲ πνευματικὴ ἐγρήγορση, ὄχι μονάχα τὸν καλὸ καιρό, ἀλλὰ
κι ὅταν μᾶς βρίσκουν βάσανα, πειρασμοὶ καὶ θλίψεις, μποροῦμε νὰ
ἀποκομίσουμε ἀπ’ ὅλα αὐτά, πνευματικὸ κέρδος. Καὶ μάλιστα, πολὺ
περισσότερο κέρδος, ἀπ’ ὅ,τι θὰ ἀποκτούσαμε ἂν βρισκόμασταν σὲ
ἄνεση καὶ εὐημερία.
Γιατί ἡ ἄνεση καὶ ἡ καλοπέραση μᾶς κάνει, συνήθως, πιὸ
ἀδιάφορους στὰ πνευματικὰ θέματα. Ἡ θλίψη ὅμως καὶ οἱ
πειρασμοί, μᾶς κρατοῦν σὲ ἐγρήγορση καὶ μᾶς καθιστοῦν ἄξιούς της
βοήθειας τῆς Χάρης τοῦ Θεοῦ. Πολὺ περισσότερο μάλιστα, ὅταν
λόγω τῆς πίστης καὶ τῆς ἐλπίδας μας στὸν Θεό, ὑπομένουμε τὰ
πάντα μὲ πολλὴ καρτερία.
Ἃς μὴ λυπόμαστε λοιπόν, κι ἃς μὴν τὰ χάνουμε ὅταν μᾶς βρίσκουν
βάσανα, πειρασμοὶ καὶ θλίψεις. Ἀντίθετα, τότε περισσότερο νὰ
χαιρόμαστε. Γιατί αὐτό, ὅπως προείπαμε, γίνεται ἀφορμὴ γιὰ τὴν
πνευματικὴ προκοπή μας. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀπόστολος μᾶς λέει
ξεκάθαρα: “Σ’ ἐκείνους ποὺ ἀγαποῦν τὸν Θεό, ὅλα συνεργοῦν γιὰ τὸ
καλό τους”.
Καιρὸς τώρα εἶναι νὰ δοῦμε καὶ τὴ φλογερὴ ψυχὴ τῶν Ἀποστόλων.
Ὅταν λοιπὸν αὐτοὶ ἄκουσαν τὸν δεσμοφύλακα νὰ λέει “τί πρέπει νὰ
κάνω γιὰ νὰ σωθῶ;”, δὲν καθυστέρησαν οὔτε μιὰ στιγμή. Δὲν
ἀνέβαλαν καὶ οὔτε ἀμέλησαν γιὰ λίγο τὴν Κατήχηση. Τοῦ εἶπαν
ἀμέσως καὶ ἀπερίφραστα: “Πίστεψε στὸν Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ θὰ
σωθεῖς κι ἐσὺ κι ἡ οἰκογένειά σου” (Πράξ. 16, 31).
Πρόσεχε, ἀποστολικὴ συμπεριφορά! Δὲν ἀρκοῦνται οἱ Ἀπόστολοι
νὰ ἀποκαλύψουν μονάχα στὸν δεσμοφύλακα, τὴν Πηγὴ τῆς
σωτηρίας. Ἐπιδιώκουν ὥστε, ταυτόχρονα μὲ τὴ δική του ἐπιστροφή,
νὰ προσελκύσουν στὴν πίστη καὶ τὰ ἄλλα μέλη τῆς οἰκογένειάς του.
Ἔτσι ἔδωσαν θανάσιμο πλῆγμα στὸ διάβολο: «Βαπτίστηκε ἀμέσως
ὁ ἴδιος καὶ ὅλη ἡ οἰκογένειά του. Καὶ χαίρονταν ὅλοι καὶ ἦταν
εὐτυχισμένοι ποὺ εἶχαν βρεῖ τὸν Θεὸ» (Πράξ. 16, 33-34).
Τὰ γεγονότα αὐτὰ μας διδάσκουν νὰ μὴν ἀναβάλλουμε ποτὲ τὰ
πνευματικὰ θέματα, ἀλλὰ ν’ ἁρπάξουμε, ἀμέσως, κάθε εὐκαιρία ποὺ

25

βρίσκεται στὸ δρόμο μας. Οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι δὲν περίμεναν οὔτε
καν νὰ ξημερώσει.
Τί θὰ ‘χουμε, λοιπόν, νὰ ἀπολογηθοῦμε ἐμεῖς, ὅταν ἀφήνουμε τὶς
εὐκαιρίες νὰ κυλοῦν μὲ τὸ χρόνο, χωρὶς νὰ τὶς ἀξιοποιοῦμε, καὶ γιὰ
τὸ δικό μας πνευματικὸ κέρδος, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν ὠφέλεια τῶν
ἄλλων;
Εἶδες, ὅτι ἐδῶ ἡ φυλακὴ ἔγινε Ἐκκλησία; Πρόσεξες, ὅτι τὸ
καταφύγιο τῶν δημίων ἀποδείχθηκε, ἀναπάντεχα, τόπος προσευχῆς
ποῦ ἐτελεῖτο μυσταγωγία;
Πολὺ σπουδαῖο εἶναι, ἀγαπητοί μου, τὸ νὰ εἴμαστε πάντα πιστοί,
ὑπομονετικοὶ καὶ μὲ πνευματικὴ ἐγρήγορση. Νὰ μὴν ἀμελοῦμε,
ἀλλὰ νὰ ἐπιδιώκουμε τὸ πνευματικὸ κέρδος. Νὰ ἀξιοποιοῦμε τὸ
καθετὶ κι ἔτσι νὰ εἴμαστε “καλοὶ ἔμποροι τοῦ πνεύματος”. Ἂν ἔτσι
κάνουμε, θὰ κατανοήσουμε κι ἐμεῖς ἔμπρακτα, ἐκεῖνο το, “σ’
ἐκείνους ποὺ ἀγαποῦν τὸν Θεό, ὅλα συντελοῦν γιὰ τὸ καλό τους”.
Αὐτὸ τὸ λόγο τοῦ Ἀποστόλου, σᾶς παρακαλῶ, νὰ τὸν ἔχετε πάντα
χαραγμένο μέσα σας. Ποτὲ νὰ μὴ λυπηθεῖτε καὶ νὰ μὴν ἀποκάμετε.
Ποτὲ νὰ μὴ λυγίσετε, ὅταν σᾶς βρίσκουν θλίψεις, κακοτυχίες,
ἀρρώστιες ἢ ὅ,τι ἄλλο λυπηρὸ καὶ ἐπώδυνο. Ἀντίθετα, νὰ φέρνετε
στὸ νοῦ σᾶς τὰ λόγια τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τὰ παραδείγματα τῆς
ζωῆς τῶν Ἁγίων.
Νὰ ἀντιστεκόσαστε μὲ ἀνδρεία σὲ κάθε πειρασμό, μὲ τὴ σκέψη ὅτι,
ὅταν εἴμαστε προσεκτικοί, ὑπομονετικοὶ καὶ συγχωρητικοί, θὰ
μποροῦμε ν’ ἀποκομίζουμε ἀπ’ ὅλα τα συμβάντα πολὺ πνευματικὸ
κέρδος. Πολὺ περισσότερη μάλιστα ὠφέλεια θὰ ἀποκτήσουμε ἀπὸ
τοὺς πειρασμούς, παρὰ ἀπὸ τὶς ἀνέσεις καὶ ἀπὸ τὴν καλοπέραση.
Ποτὲ λοιπὸν κι ἐμεῖς, νὰ μὴν ἀδημονοῦμε, ἐφόσον τώρα
γνωρίζουμε, πόσο κέρδος φέρνει στὸν ἄνθρωπο ἡ ὑπομονή. Ἐπίσης
νὰ μὴν ἀντιπαθοῦμε, ἀλλὰ νὰ συγχωροῦμε, ἐκείνους ποὺ μᾶς
προκάλεσαν τὴ θλίψη καὶ τὸν πειρασμό. Γιατί, κι ἂν ἀκόμα αὐτοὶ
μας ἐπιβουλεύονται καὶ μᾶς προκαλοῦν τὸν πειρασμὸ καὶ τὴ θλίψη,
σκόπιμα καὶ μὲ τὴ θέλησή τους, ὅμως αὐτό, σὲ τελευταία ἀνάλυση,
τὸ ἐπιτρέπει ὁ Κύριος των πάντων.
Παραχωρεῖ ὁ Θεὸς νὰ πέσουμε στὸν πειρασμὸ καὶ τὴ θλίψη, γιατί
ἀποσκοπεῖ στὴν πνευματική μας ὠφέλεια. Γιὰ νὰ μπορεῖ δηλαδὴ νὰ
μᾶς χαρίσει στὸ τέλος, πλουσιοπάροχα, τὸ μισθὸ τῆς ὑπομονῆς.

26

Ἡ ὑπομονὴ καὶ ἡ εὐχαριστία, ποὺ λειτουργεῖται στὴν ψυχὴ τὸν
καιρὸ τῶν θλίψεων, τὴν εὐεργετεῖ πολὺ καὶ τὴ λυτρώνει ἀπὸ τὶς
δικές της ἁμαρτίες.
Γιατί, ἂν τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, τὸν θησαυρὸ καὶ δάσκαλο τῆς
οἰκουμένης, ἀνεχόταν ὁ Κύριος νὰ τὸν βλέπει νὰ πέφτει καθημερινὰ
σὲ τόσες θλίψεις καὶ πειρασμοὺς — ὄχι βέβαια ἀπὸ περιφρόνηση
στὸν ἀθλητὴ τοῦ πνεύματος, ἀλλὰ τὸν ἄφηνε στὰ βάσανα, γιὰ νὰ τοῦ
αὐξήσει καὶ τὰ στεφάνια— τί θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ἐμεῖς; Ἐμεῖς,
ποὺ τὶς περισσότερες φορὲς πέφτουμε στοὺς πειρασμοὺς καὶ στὶς
θλίψεις, ὄχι ἀπὸ φθόνο τοῦ Πονηροῦ, ἀλλὰ ἐξαιτίας τῆς δικῆς μας
ἁμαρτίας; Μὲ τὴν λίγη λοιπὸν τιμωρία μᾶς ἐδῶ, θὰ ἀξιωθοῦμε νὰ
δεχθοῦμε τὴ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ βρεθοῦμε, τὴ φοβερὴ
ἐκείνη Ἡμέρα τῆς Κρίσεως, μέτοχοί της μερίδας τῶν σωσμένων.
Αὐτὰ λοιπόν, νὰ σκεπτόμαστε πάντα, ἀγαπητοί μου. Νὰ
ἀντιστεκόμαστε μὲ γενναιότητα σὲ καθετὶ λυπηρὸ καὶ ἐπώδυνο.
Ὥστε νὰ μπορέσουμε νὰ γλυτώσουμε ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες μας καὶ νὰ
ἀξιωθοῦμε τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ. Νὰ ἀξιωθοῦμε δηλαδή, νὰ
ἀπολαύσουμε τὸν μισθὸ τῆς ὑπομονῆς μας.
Κι αὐτὸ σημαίνει: Νὰ ἀξιωθοῦμε νὰ γίνουμε μέτοχοί των αἰωνίων
ἀγαθῶν, μὲ τὴ Χάρη καὶ τὴ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου μᾶς Ἰησοῦ
Χριστοῦ, στὸν Ὁποῖο, μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα,
πρέπει ἡ δόξα, ἡ δύναμη καὶ ἡ τιμή, τώρα καὶ πάντοτε καὶ στοὺς
αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Πηγή: “H Άλλη Ὄψις”

Λόγοι Πατέρων και Αγίων της Εκκλησίας μας για την προσευχή

Η προσευχή δεν είναι ψυχρό καθήκον. Δεν είναι τύπος ούτε μηχανική απαγγελία λέξεων, που δεν αγγίζουν την ψυχή και δεν μεταμορφώνουν την ζωή μας. Είναι αναγκαιότητα της ψυχής.
Χωρίς αέρα δεν υπάρχει ζωή. Και χωρίς προσευχή δεν υπάρχει πνευματική ζωή. Η προσευχή είναι η δυναμική στάση της ψυχής, που υψώνεται στους φωτεινούς κόσμους του απείρου Θεού. Είναι η φιλική συνομιλία του πλάσματος με τον Πλάστη.
Αλλά η «εν πνεύματι και αληθεία» προσευχή έχει τις προϋποθέσεις της. Διαφορετικά πέφτει στο κενό. Μένει ανενεργή. Γίνεται τύπος και χάνεται το νόημά της.
Τη σημαντικότερη προϋπόθεση για μια γνήσια προσευχή, μας την παρουσιάζει ο απόστολος Παύλος: «το τι προσευξώμεθα καθ' ο δει ουκ οίδαμεν,  αλλ' αυτό το Πνεύμα υπερτυγχάνει υπέρ ημών στεναγμοίς αλαλήτοις» (Ρωμ. η΄ 26). (δηλ. «εμείς δεν ξέρουμε ούτε τι ούτε πως να προσευχηθούμε. Το Πνεύμα όμως μεσιτεύει το ίδιο στο Θεό για μας με στεναγμούς που δεν μπορούν να εκφραστούν με λέξεις»).
Έτσι έζησαν την επικοινωνία με τον ουράνιο Πατέρα οι πνευματοφόροι και πνευματοκίνητοι άγιοι και πατέρες της Εκκλησίας μας. Ιεροί υμνογράφοι, άγιοι Πατέρες και σοφοί Διδάσκαλοι κατέθεσαν τον πλούτο της εξαγιασμένης καρδιάς τους, για να έχουμε εμείς σήμερα όλον αυτόν τον ανεκτίμητο θησαυρό.
Συλλέξαμε φράσεις από την Αγία Γραφή, από ψαλμούς, από ύμνους αλλά και από αγίους και πατέρες της Εκκλησίας μας, η ζωή και οι λόγοι των οποίων αποτελούν οδηγό και δείκτη πορείας για τον πνευματικό μας αγώνα.
Καλή μελέτη σε όλους και «τη προσευχή προσκαρτερείτε»...

Βλέπετε, αγρυπνείτε και προσεύχεσθε. (Μαρκ. ιγ΄ 33)
Αιτείτε, και δοθήσετε υμίν, ζητείτε, και ευρήσετε, κρούετε και ανοιγήσεται υμίν• πας γαρ ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει και τω κρούοντι ανοιγήσεται. (Ματθ. ζ΄ 7-8)
Γρηγορείτε και προσεύχεσθε, ίνα μην εισέλθητε εις πειρασμόν. (Ματθ. κστ΄ 42)
Έλεγεν παραβολήν αυτοίς προς το δειν πάντοτε προσεύχεσθαι αυτούς και μη εκκακείν. (Λουκ. ιη΄ 1)
Όταν στήκητε προσευχόμενοι, αφίητε εί τι έχετε κατά τινος, ίνα και ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς αφή υμίν τα παραπτώματα υμών. (Μαρκ. ια΄ 25)
Πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν. (Ιωαν. δ΄ 23)
Κύριε εισάκουσον της προσευχής μου, ενώτισαι την δέησίν μου εν τη αληθεία σου, εισάκουσόν μου εν τη δικαιοσύνη σου...
Γνώρισόν μοι, Κύριε, οδόν, εν η πορεύσομαι, ότι προς σε ήρα την ψυχήν μου...
Το πνεύμα σου το αγαθόν οδηγήσει με εν γη ευθεία, ένεκεν του ονόματός σου, Κύριε, ζήσεις με...
Κύριε, εισελθέτω ενώπιόν σου η προσευχή μου, κλίνον το ους σου εις την δέησίν μου...
Συ δε όταν προσεύχη, είσελθε εις το ταμείον σου. (Ματθ.. στ΄ 6)
«Αδιαλείπτως προσεύχεσθε, εν παντί ευχαριστείτε» (Α΄ Θεσ. ε΄ 17)

Η σπουδή τίκτει την προσευχή, η προσευχή την ησυχία, η ησυχία τίκτει την θεωρία, η θεωρία την γνώση, η γνώση τη των μυστηρίων κατάληψη. Τέλος δε των μυστηρίων η θεολογία. 
Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης
Η προσευχή ως προς την ποιότητα της είναι συνουσία και ένωσις του ανθρώπου με τον Θεόν, και ως προς την ενέργειά της, σύστασις και διατήρησις του κόσμου, συμφιλίωσις με τον Θεόν, μητέρα των δακρύων, καθώς επίσης και θυγατέρα, συγχώρησις των αμαρτημάτων, γέφυρα που σώζει από τους πειρασμούς, τοίχος που μας προστατεύει από τις θλίψεις, συντριβή των πολέμων, έργο των Αγγέλων, τροφή όλων των ασωμάτων,η μελλοντική εφροσύνη, εργασία που δεν τελειώνει, πηγή των αρετών, πρόξενος των χαρισμάτων, αφανής πρόοδος, τροφή της ψυχής, φωτισμός του νου, πέλεκυς που χτυπά την απόγνωση, απόδειξις της ελπίδος, διάλυσις της λύπης, πλούτος των μοναχών, θυσαυρός των ησυχαστών, μείωσις του θυμού, καθρέπτης της πνευματικής προόδου, φανέρωσις των μέτρων, δήλωση της πνευματικής καταστάσως, αποκάλυψης των μελλοντικών πραγμάτων, σημάδι της πνευματικής δόξης που έχει κανείς.
Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος 
Λάθρα και κεκρυμένως και ουδενώς ορώντος προσεύχεσθαι.
Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας
Η προσευχή είναι αμαρτημάτων ιλασμός και συγχώρεση, γέφυρα που ελευθερώνει τους ανθρώπους από πολλούς πειρασμούς και κινδύνους. Μεσότοιχο, που εμποδίζει τις θλίψεις των παθών, των ανθρώπων και των δαιμόνων, έργο ουράνιο, δακρύων μητέρα και θυγατέρα, τροφή των Αγγέλων και των Αγίων, αγαλλίαση και χαρά των δικαίων, πηγή κάθε καλού, πρόξενος όλων των χαρισμάτων, προκοπή της καρδίας αόρατος, φωτισμός του νου αδιάκοπος, φλόγα ουράνια, απόδειξη της ελπίδος προς τον Θεό, αντιφάρμακο και λύση της λύπης, θυρίδα από την οποία εισέρχεται ουράνιο φως και αποκαλύπτει τα απόκρυφα μυστήρια του Θεού.
Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης
Αγωνίσου με όλη την δύναμη της ψυχής σου να κρατάς καθαρό τον νου σου την ώρα της προσευχής και να συγκεντρώνεις όλο σου τον λογισμό στην κατανόηση του λόγου και της ευχής που κάνεις.
Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης
Η κακία που γίνεται δεκτή με το λογισμό, κάνει την καρδιά θυμώδη και απειλητική, ενώ όταν πολεμηθεί με την προσευχή και την ελπίδα προκαλεί μετάνοια και συντριβή.
Αββάς Μάρκος, P.G. 65, 908A
Όταν καλλιεργούμε την προσευχή, χρειαζόμαστε οπωσδήποτε τον σωματικό πόνο που προξενεί η νηστεία, η αγρυπνία και τα παρόμοια.
Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ΕΠΕ 2, 354-8
Με την ανάμνηση του Ιησού Χριστού συγκέντρωσε τον σκορπισμένο σου νου.
Άγιος Φιλόθεος ο Σιναΐτης, Φιλοκαλία, τομ. II, σελ. 283
Η απάθεια δεν συνίσταται στην μη αίσθηση των παθών, αλλά στην μη αποδοχή τους.
Άγιος Ισαάκ ο Σύρος, Mystic Treatises, μτφρ. Wensinck, σελ. 345
Ο καθένας θα πρέπει να κρατήσει την τέχνη ή το επάγγελμά του. Ο στρατηγός να συνεχίσει να διοικεί, ο αγρότης να καλλιεργεί τη γη, ο τεχνίτης να εξασκεί την τέχνη του. Και θα σας πω γιατί. Δεν είναι ανάγκη να απομακρυνθούμε στην έρημο, να τρώμε ανούσια τροφή, να αλλάξουμε τα ενδύματά μας, να αδιαφορήσουμε για την υγεία μας, ή να κάνουμε οτιδήποτε ανόητο, επειδή μπορούμε να μείνουμε στα σπίτια μας χωρίς να αποχωρισθούμε τα πράγματά μας, και να εξασκούμε ταυτόχρονα την συνεχή προσευχή.
Άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας, Η κατά Χριστόν ζωή, P.G. 150, 657-9
Όταν η ψυχή κρίνεται άξια ν’ απολαύσει την κοινωνία με το Πνεύμα του φωτός του Θεού, και όταν ο Θεός λάμπει πάνω της με την ομορφιά της άφατης δόξας του, ετοιμάζοντάς της για θρόνο και κατοικία δική του, γίνεται όλη φως, όλη πρόσωπο, όλη μάτια• και δεν υπάρχει μέρος σ’ αυτή που να μην είναι γεμάτο από τα πνευματικά μάτια του φωτός.
Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος
Δε μπορούμε να διδαχθούμε πως να βλέπουμε, διότι εκ φύσεως το γνωρίζουμε μόνοι μας. Παρόμοια δε μπορούμε να γνωρίζουμε με τη διδασκαλία του άλλου το κάλλος της προσευχής. Διότι η προσευχή έχει ως διδάσκαλό της τον Θεό.
Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος
Όταν ανακαλύπτεις την πόρτα της καρδιάς σου, ανακαλύπτεις την πύλη του ουρανού.
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
Η καρδιά είναι μικρό όργανο, αλλά μέσα της χωρούν τα πάντα: εκεί ο Θεός, εκεί οι άγιοι, εκεί ο θησαυρός της χάριτος. Σ’ αυτή να αποσύρεσαι συχνά να συγκεντρώσεις όλο σου το νου, να παρίστασαι νοερά ενώπιον του Θεού και να επικοινωνείς μαζί Του μυστικά.
Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος
Ο χριστιανός, που θυμάται να συνομιλήσει με τον Θεό μόνο όταν φτάσει η ορισμένη ώρα της προσευχής, δεν έχει ακόμη μάθει να προσεύχεται.
Aπό το Γεροντικόν
Δεν θα μας ζητήσει λόγο ο Θεός, γιατί δεν κάναμε προσευχή, αλλά γιατί δεν είχαμε επαφή με τον Χριστό και μας ταλαιπώρησε ο διάβολος.
Άγιος Ισαάκ ο Σύρος, Οι Ασκητικοί Λόγοι, Λόγος ΜΒ΄ σ. 153
Προσευχής καιρός έστω άπας ο βίος.
Μέγας Βασίλειος
Η προσευχή, πολλές φορές δεν αλλάζει τα πράγματα για σένα, αλλάζει εσένα για τα πράγματα.
Aπό το Γεροντικόν
Κύριε Βασιλιά, δώρησέ μου να βλέπω τα δικά μου πταίσματα και να μην κατακρίνω τον αδερφό μου.
Άγιος Εφραίμ ο Σύρος

 Απο την ιστοσελιδα του Ιερου ναου Παναγιας Φανερωμενης Χολαργου.

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Ι. ΝΑΟΣ ΑΓ. ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΠΟΛΙΟΥΧΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Tηλ. 210 – 4173529
E-mail: agspyridonpeiraios@gmail.com

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Θ.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΚΑΙ Ι. ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ
ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ 2022

 Κάθε Δευτέρα, Τρίτη και Πέμπτη 07:00 – 09:00 το
πρωί θα τελούνται οι ακολουθίες του Όρθρου των
Ωρών και του Εσπερινού.
Στις 5:00 το απόγευμα θα τελείται η ακολουθία του
Μεγάλου Αποδείπνου.
Με την αλλαγή της ώρας η ακολουθία του Μεγάλου
Αποδειπνου θα τελείται στις 6.00μ.μ.

 Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή 07:00 – 09:30 το
πρωί θα τελούνται οι ακολουθίες του Όρθρου, των
Ωρών και η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων
Δώρων.

 Κάθε Παρασκευή το απόγευμα θα τελούνται δύο
ακολουθίες των Χαιρετισμών της Υπεραγίας
Θεοτόκου. Η πρώτη θα ξεκινάει στις 05:00 και η
δεύτερη στις 07:00.

 Κάθε Σάββατο 7:00 – 9:00 το πρωί θα τελούνται η
ακολουθία του Όρθρου και η Θεία Λειτουργία. Στις
5:00 το απόγευμα θα τελείται η ακολουθία του
Εσπερινού.

 Κάθε Κυριακή 7:00 – 10:00 το πρωί θα τελούνται η
ακολουθία του Όρθρου και η Θεία Λειτουργία του
Μεγάλου Βασιλείου. Στις 5:00 το απόγευμα θα
τελείται η ακολουθία Κατανυκτικού Εσπερινού.

 Ιερά εξομολόγησις
α) Κάθε Τετάρτη και Σάββατο, πρωί και απόγευμα π.
Χρήστος Τζανουδάκης
β) Κάθε Τρίτη και Πέμπτη, πρωί και απόγευμα π.
Βασίλειος Πόπης
γ) Κάθε Δευτέρα και Παρασκευή, πρωί και απόγευμα
π. Βασίλειος Σιγάλας